سلب حضانت از یکی از والدین

سلب حضانت به معنای لغو حق نگهداری و تربیت فرزند از یکی از والدین است که معمولاً به دلیل عدم صلاحیت یا عدم رعایت مصلحت کودک انجام می‌شود.

موارد سلب حضانت:

• اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی یا قمار
• سوءرفتار و خشونت نسبت به کودک
• ابتلا به بیماری‌های روانی شدید که مانع از نگهداری صحیح کودک شود
• فساد اخلاقی و ارتکاب جرایم
• عدم توانایی مالی برای تأمین نیازهای کودک

نحوه درخواست سلب حضانت:

• ارائه دادخواست سلب حضانت به دادگاه خانواده
• ارائه مدارک و شواهد مانند شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی یا مستندات دیگر
• بررسی پرونده توسط دادگاه و صدور حکم

سلب حضانت از مادر :

سلب حضانت از مادر به معنای این است که دادگاه به دلیل وجود دلایل قوی و موجه، حق نگهداری و سرپرستی فرزند را از مادر گرفته و آن را به پدر یا شخص دیگری واگذار می‌کند. این اقدام معمولاً در صورتی انجام می‌شود که دادگاه تشخیص دهد حضانت مادر به مصلحت و سلامت جسمی یا روحی کودک آسیب می‌رساند.

مهم‌ترین مواردی که ممکن است منجر به سلب حضانت از مادر شود:

1. اعتیاد مادر به مواد مخدر یا الکل که باعث خطر برای کودک شود.

2. بدرفتاری جسمی یا روانی مادر نسبت به کودک، مانند ضرب و شتم یا آزار روحی.

3. ترک سرپرستی و مراقبت از کودک به مدت طولانی یا ترک منزل بدون دلیل موجه.

4. فساد اخلاقی یا ارتکاب جرم توسط مادر که مخل امنیت و سلامت کودک باشد.

5. ناتوانی جسمی یا روانی مادر در مراقبت صحیح از کودک.

6. هر وضعیتی که سلامت جسمی، روانی یا تربیتی کودک را تهدید کند.

روند سلب حضانت از مادر:

• دادگاه ابتدا دلایل و مدارک مستدل را بررسی می‌کند.

• در صورت احراز شرایط، حضانت از مادر سلب شده و به طرف دیگر (معمولاً پدر) یا قیم قانونی داده می‌شود.

• معمولاً برای حفظ ارتباط کودک با مادر، حق ملاقات محدود یا منظم به مادر داده می‌شود مگر در موارد خاص.

نکته مهم:

سلب حضانت از مادر یک تصمیم سخت و استثنایی است که فقط در صورت وجود شرایط بسیار جدی گرفته می‌شود و هدف اصلی آن حفظ مصلحت و امنیت کودک است.

سلب حضانت از پدر :

سلب حضانت از پدر یعنی اینکه طبق حکم دادگاه، پدر حق نگهداری و سرپرستی فرزندش را از دست می‌دهد و حضانت فرزند به شخص دیگری، معمولاً مادر یا فرد دیگری که دادگاه صلاح بداند، واگذار می‌شود.

این سلب حضانت معمولاً در مواردی اتفاق می‌افتد که پدر به دلایلی نتواند یا نخواهد از فرزند مراقبت کند یا رفتارهایی داشته باشد که به سلامت جسمی یا روانی فرزند آسیب بزند. مثل:

• عدم توجه و مراقبت کافی از فرزند

• سوءرفتار یا خشونت نسبت به فرزند

• اعتیاد یا مشکلات جدی روانی

• ترک زندگی خانوادگی و عدم حمایت از فرزند

• سوء استفاده یا آزار جنسی

دادگاه با بررسی مدارک و شواهد، تصمیم می‌گیرد که حضانت از پدر گرفته شود و به شخص دیگری داده شود، تا منافع و سلامت فرزند حفظ شود.

سلب حضانت از مادر در صورت ازدواج مجدد :

طبق قوانین جاری ایران، ازدواج مجدد مادر به تنهایی موجب سلب حضانت فرزند نمی‌شود. اصل بر این است که دادگاه در تعیین یا سلب حضانت، مصلحت کودک را در نظر می‌گیرد و نه صرفاً وضعیت تأهل والدین.

در چه شرایطی ازدواج مجدد ممکن است منجر به سلب حضانت شود؟

در صورتی که ازدواج مجدد مادر به نحوی باشد که سلامت جسمی، روحی یا تربیتی فرزند در معرض آسیب قرار گیرد، امکان سلب حضانت با حکم دادگاه وجود دارد. از جمله مواردی که می‌تواند در تصمیم دادگاه مؤثر باشد عبارتند از:

• رفتار نامناسب یا ناسالم همسر جدید مادر با کودک

• نبود شرایط مناسب برای نگهداری از کودک در خانه مادر

• بی‌توجهی مادر به نیازهای اساسی فرزند به دلیل مشغله یا مشکلات ناشی از ازدواج جدید

نتیجه‌گیری:

ازدواج مجدد مادر، شرط کافی برای سلب حضانت نیست، اما اگر به تشخیص دادگاه، این ازدواج منجر به آسیب یا بی‌توجهی نسبت به کودک شود، حضانت می‌تواند از مادر سلب و به پدر یا شخص دیگری واگذار شود.

سن حضانت فرزند پسر :

سن حضانت فرزند پسر در قانون ایران:

بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، حضانت فرزند پسر (همانند فرزند دختر) به این صورت تعیین شده است:

۱. تا ۷ سالگی:

• حضانت با مادر است، چه پسر باشد چه دختر.

• پدر در این دوره حق ملاقات دارد، اما حضانت به مادر سپرده می‌شود، مگر اینکه دادگاه خلاف مصلحت کودک تشخیص دهد.

۲. از ۷ سالگی تا سن بلوغ (۱۵ سال قمری):

• حضانت با پدر است، مگر اینکه مادر بتواند در دادگاه ثابت کند که ماندن نزد پدر به مصلحت کودک نیست.

۳. پس از سن بلوغ (۱۵ سال قمری):

• فرزند پسر از حالت حضانت خارج می‌شود.

• خودش می‌تواند انتخاب کند که با کدام یک از والدین زندگی کند.

• البته اگر یکی از والدین صلاحیت اخلاقی یا قانونی نداشته باشد، دادگاه می‌تواند تصمیم دیگری بگیرد.

 نکته مهم:

حضانت با ولایت تفاوت دارد. حتی زمانی که حضانت با مادر است، ولیّ شرعی (معمولاً پدر) در امور مالی و حقوقی فرزند نقش دارد.

سن حضانت فرزند دختر :

سن حضانت فرزند دختر در قانون ایران به صورت زیر مشخص شده است:

• تا سن ۷ سالگی: حضانت فرزند (دختر یا پسر) با مادر است.

• بعد از ۷ سالگی تا سن بلوغ: حضانت به پدر واگذار می‌شود، مگر اینکه دادگاه به دلیل مصلحت کودک تصمیم دیگری بگیرد.

• پس از سن بلوغ:

  • دختر: ۹ سال قمری

  • پسر: ۱۵ سال قمری
    در این مرحله، فرزند از حضانت خارج می‌شود و خودش می‌تواند انتخاب کند با کدام یک از والدین زندگی کند، مگر اینکه دادگاه به دلایلی تشخیص دهد که او هنوز صلاحیت تصمیم‌گیری ندارد یا شرایط یکی از والدین به صلاح کودک نیست.

 نکته مهم:

حضانت با ولایت تفاوت دارد. حتی اگر حضانت با مادر باشد، ولیّ شرعی (معمولاً پدر) همچنان در مسائل مالی و قانونی فرزند اختیار دارد، مگر در موارد خاصی که دادگاه تشخیص به سلب ولایت دهد

چه بیماری هایی باعث سلب حضانت می شود ؟

بیماری به‌تنهایی باعث سلب حضانت نمی‌شود، مگر اینکه آن بیماری به‌گونه‌ای باشد که:

• توانایی والد برای نگهداری و تربیت صحیح فرزند را سلب کند، یا

• سلامت جسمی یا روانی کودک را به خطر بیندازد.

در ادامه فهرستی از بیماری‌هایی که ممکن است باعث سلب حضانت شوند، آمده است (در صورتی که دادگاه تشخیص دهد این بیماری‌ها به مصلحت کودک آسیب می‌زنند):

بیماری‌هایی که می‌توانند منجر به سلب حضانت شوند:

۱. بیماری‌های روانی شدید و کنترل‌نشده

• اسکیزوفرنی (روان‌پریشی شدید)

• اختلال دوقطبی حاد با رفتار پرخطر

• افسردگی شدید همراه با افکار خودکشی یا پرخاشگری

• روان‌پریشی (پارانویید، توهم، هذیان) در حدی که خطرناک باشد

۲. اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی

• اگر ثابت شود که والد معتاد، قادر به نگهداری صحیح از فرزند نیست یا فرزند در معرض خطر قرار دارد.

۳. بیماری‌های واگیردار خطرناک و کنترل‌نشده

• مانند HIV/AIDS در مراحل پیشرفته (در صورت تهدید مستقیم سلامت کودک)

• بیماری‌های پوستی شدید واگیردار، سل فعال و… (در صورت عدم درمان و تهدید به انتقال)

۴. ناتوانی‌های جسمی یا ذهنی شدید

• مانند فلج کامل، ناتوانی حرکتی شدید، یا عقب‌ماندگی ذهنی که مانع نگهداری روزمره از کودک شود.

 جمع‌بندی:

• صرف ابتلا به بیماری، باعث سلب حضانت نمی‌شود.

• ملاک اصلی دادگاه، «مصلحت و سلامت کودک» است.

• اگر بیماری قابل کنترل یا درمان باشد و خطری برای کودک نداشته باشد، معمولاً حضانت سلب نمی‌شود.

چرا حق فرزندان طلاق همیشه به پدر می رسد؟

چرا بعد از طلاق، معمولاً حق قانونی (مثل ولایت یا نفقه) فرزندان به پدر می‌رسد؟
پاسخ این موضوع ریشه در قانون مدنی ایران و برخی برداشت‌های فقهی دارد که در ادامه به‌طور شفاف توضیح می‌دهم:

 ۱. حضانت با پدر نیست، ولی ولایت و نفقه با اوست

• بعد از طلاق، حضانت فرزند تا ۷ سالگی با مادر است.

• از ۷ سال به بعد، به پدر داده می‌شود، مگر دادگاه تشخیص دهد که ماندن نزد پدر به ضرر فرزند است.

اما:

• ولایت (سرپرستی قانونی، مثل اجازه سفر، عمل جراحی، امور مالی) تا زمانی که پدر زنده است، در اختیار پدر است و حتی اگر حضانت با مادر باشد، مادر اجازه تصمیم‌گیری قانونی ندارد.

• نفقه (خرجی و هزینه‌های زندگی فرزند) نیز بر عهده پدر است، نه مادر.

 ۲. مبنای فقهی و قانونی در ایران

قانون مدنی ایران برگرفته از فقه شیعه است. در این فقه:

• پدر به عنوان ولی قهری شناخته می‌شود و اختیار اصلی در امور حقوقی فرزند را دارد.

• مادر در فقه سنتی، «سرپرست شرعی» محسوب نمی‌شود، حتی اگر عملاً از فرزند نگهداری کند.

 ۳. انتقادها و اصلاحات پیشنهادی

بسیاری از فعالان حقوق زنان و کودکان، این نظام را ناعادلانه می‌دانند، زیرا:

• مادر که فرزند را بزرگ می‌کند، از نظر قانونی در امور حساس مثل تحصیل، درمان یا حتی گرفتن گذرنامه، اختیار ندارد.

• اگر پدر فوت کند، ولایت به پدربزرگ پدری می‌رسد نه مادر، مگر با حکم دادگاه.

در سال‌های اخیر، بحث‌هایی درباره اصلاح این قوانین مطرح شده، اما هنوز به‌طور رسمی تغییر اساسی در قانون ایجاد نشده است.

• بعد از طلاق، حضانت در سنین پایین با مادر است، اما حق قانونی (ولایت و تصمیم‌گیری‌های کلان) همچنان با پدر باقی می‌ماند.

• این موضوع ریشه در قوانین فقهی و سنتی ایران دارد، که البته مورد انتقاد بسیاری از حقوقدانان و جامعه‌شناسان قرار گرفته است.

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».