ارث بری غایب مفقود الاثر
ارث بری غایب مفقود الاثر به معنای کنار گذاشتن سهم‌الارث او تا زمانی است که وضعیت حیات یا فوت او مشخص شود، و در صورت اثبات فوت، سهم او به ورثه‌اش منتقل می‌شود جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید.
“غایب مفقودالاثر” اصطلاحی حقوقی است و به فردی اطلاق می‌شود که به‌طور ناگهانی و بدون اطلاع قبلی ناپدید شده و هیچ‌گونه خبری از او در دست نیست، به‌طوری‌که زندگی یا مرگ او برای بستگان یا مراجع قانونی مشخص نمی‌باشد
در قوانین مدنی ایران (بر اساس ماده‌های 1011 تا 1030 قانون مدنی)، این موضوع با دقت بررسی شده است. در این‌جا چند نکته مهم درباره‌ی غایب مفقودالاثر :
تعریف :
غایب مفقودالاثر کسی است که مدت‌زمانی از غیبت او گذشته و هیچ‌گونه خبری از زنده یا مرده بودن او در دسترس نباشد
تفاوت با غایب :
غایب ساده کسی است که حضور فیزیکی ندارد اما مکان او مشخص است یا با او در تماس‌اند
غایب مفقودالاثرکسی است که کاملاً ناپدید شده و هیچ خبری از او نیست
پیامدهای حقوقی :
اداره اموال: با درخواست بستگان نزدیک، دادگاه می‌تواند فردی را به عنوان “امین” برای اداره اموال غایب مفقودالاثر تعیین کند
ازدواج همسر غایب: در صورت غیبت طولانی (معمولاً 4 سال در فقه و قانون)، همسر او می‌تواند تقاضای طلاق کند
اعلان فوت فرضی: اگر مدت طولانی (مثلاً 15 سال یا بیشتر) از غیبت بگذرد و هیچ نشانی از فرد پیدا نشود، دادگاه می‌تواند حکم “فوت فرضی” صادر کند
مدت زمانی که یک فرد باید ناپدید باشد تا غایب مفقودالاثرتلقی شود، بستگی به موضوع حقوقی مورد نظر دارد. در قانون مدنی ایران، مدت زمان‌ها برای وضعیت‌های مختلف به‌طور دقیق مشخص شده. در ادامه برات توضیح می‌دم :
برای تعیین امین (مدیر اموال غایب):
فوراً بعد از ناپدید شدن و اثبات اینکه خبری از شخص نیست و اداره اموال او ضروری است، دادگاه می‌تواند امین تعیین کند
(مطابق ماده ۱۰۱۲ قانون مدنی)
برای صدور حکم موت فرضی (فوت فرضی):
در صورتی که از غیبت شخص مدت حداقل ۱۵ سال گذشته باشد و خبری از او در دست نباشد، دادگاه می‌تواند او را مرده فرض کند
ماده ۱۰۲۰ قانون مدنی
برای طلاق زن غایب مفقودالاثر:
اگر از شوهر هیچ خبری نباشد و زن نتواند با او ارتباط برقرار کند، پس از ۴ سال پیگیری و جستجو (از طریق دادگاه)، می‌تواند درخواست طلاق بدهد
(بر اساس ماده ۱۰۲۹ و ۱۰۳۰ قانون مدنی + فتاوای فقهی)
موضوع ارث‌بری غایب مفقودالاثر در قانون مدنی ایران با دقت و احتیاط خاصی بررسی شده، چون وضعیت او (زنده یا مرده بودنش) نامشخصه و نمی‌خوان حق کسی ضایع بشه.
آیا غایب مفقودالاثر ارث می‌برد؟
بله سهم او از ارث محفوظ می‌ماند
کسی نمی‌تواند سهم او را تصرف یا تقسیم کند، مگر در شرایط خاص
حالت‌های مختلف :
در زمان فوت یک شخص، یکی از ورثه‌اش غایب مفقودالاثر باشد:
سهم او از ارث کنار گذاشته می‌شود
دادگاه امینی برای اداره‌ی سهم او تعیین می‌کند
این اموال به‌صورت امانت حفظ می‌شود تا:
شخص بازگردد (و مالش را تحویل بگیرد)، یا
پس از مدت طولانی، مرگ فرضی او اثبات شود (معمولاً ۱۵ سال بعد)، و در آن زمان ورثه‌اش آن سهم را به ارث می‌برند
. اگر غایب خودش مالک مالی باشد و فوت فرضی‌اش اعلام شود:
اموالش بین ورثه‌اش تقسیم می‌شود (نه کسانی که در زمان غیبتش فوت کرده‌اند)
اگر بعداً زنده پیدا شود:
اموالش را، تا جایی که باقی مانده باشد، می‌تواند پس بگیرد
اگر اموالش تلف شده یا مصرف شده باشد، باید غرامت به او داده شود
ماده قانونی مرتبط:
ماده ۱۰۱۹ قانون مدنی:
در موردی که غایب مفقودالاثر کسی از ورثه داشته باشد، دادگاه برای اداره سهم او از ترکه امین معین می‌کند و این سهم تا زمانی که موت فرضی یا واقعی او معلوم نشود، تقسیم نمی‌شود
موضوع نحوه رسیدگی و اداره اموال غایب مفقودالاثر یکی از مهم‌ترین بخش‌های حقوق مدنیه چون هم باید از حقوق خود غایب حفاظت بشه، هم از تضییع اموالش جلوگیری شه، و هم تکلیف اطرافیان روشن باش
فروش اموال غایب مفقود الاثر :
مرحله ۱: ثبوت غیبت و درخواست تعیین امین
وقتی شخصی ناپدید می‌شه و هیچ خبری ازش نیست، بستگان یا ذی‌نفع‌ها می‌تونن از دادگاه درخواست تعیین امین کنن
دادگاه بررسی می‌کنه که:
شخص مدت قابل‌توجهی ناپدید شده،
دسترسی به او وجود نداره،
اداره اموالش ضروریه
مرحله ۲: تعیین امین توسط دادگاه
دادگاه با رعایت قانون، امینی تعیین می‌کنه (معمولاً از میان بستگان مورد اعتماد).
امین موظفه:
اموال غایب رو حفظ و نگهداری کنه،
اموال منقول و غیرمنقول رو مدیریت اقتصادی کنه (اجاره، فروش در صورت ضرورت، پرداخت بدهی‌ها و…)
گزارش عملکرد خودش رو به دادگاه بده
مرحله ۳: نظارت دادگاه بر اموال
امین نمی‌تونه هر کاری با اموال بکنه. برای امور مهم مثل :
فروش اموال،
تصفیه بدهی‌ها،
سرمایه‌گذاری عمده،
باید مجوز دادگاه بگیره
مرحله ۴: وضعیت حقوقی اموال تا زمان بازگشت یا صدور حکم فوت
سه حالت ممکنه ارث بری غایب مفقود الاثر:
غایب برگرده:
امین باید تمام اموال و اسناد رو به او تحویل بده
دادگاه حکم فوت فرضی صادر کنه (مثلاً بعد از ۱۵ سال):
اموالش به ورثه‌اش داده می‌شه
غایب بعد از فوت فرضی زنده پیدا بشه:
می‌تونه آنچه باقی مانده یا معادل آن را از ورثه‌اش مطالبه کنه
نکته‌های کاربردی ارث بری غایب مفقود الاثر:
اموال غایب تصفیه نمی‌شن مگر مرگش ثابت بشه
اگر غایب بدهی یا طلبی داشته باشه، امین باید پیگیری کنه
شخصی که امین می‌شه، باید قابل اعتماد باشه و سوءپیشینه نداشته باشه
ماده‌های قانونی مربوطه:
ماده ۱۰۱۲ تا ۱۰۱۹ قانون مدنی
قانون امور حسبی، مواد ۱۱۸ تا ۱۲۰
حداقل زمان لازم برای تقاضای حکم فوت فرضی (مرگ فرضی) غایب مفقودالاثر در قانون مدنی ایران، بسته به شرایط غیبت و احتمال فوت، متفاوت است. این موضوع در ماده ۱۰۲۰ قانون مدنی به‌طور دقیق بیان شده
حالت اول: غیبت در شرایط عادی (مثلاً ناپدید شدن بدون حادثه خاص)
حداقل زمان لازم برای تقاضای حکم فوت فرضی:
۱۵ سال از تاریخ آخرین خبر از غایب باید گذشته باشد
اگر در این مدت هیچ خبری از شخص نرسد، ورثه یا ذی‌نفعان می‌توانند از دادگاه بخواهند او را مرده فرض کند و اموالش را تقسیم کنند
حالت دوم: غیبت در شرایط خطرناک یا مرگ‌آور (مثل جنگ، زلزله، سقوط هواپیما، غرق کشتی و)
اگر شخص در شرایطی غایب شود که احتمال مرگش قوی باشد، آنگاه:
یک سال بعد از حادثه می‌توان تقاضای مرگ فرضی کرد
این حالت نیاز به اثبات شرایط خطرناک داره. دادگاه باید قانع بشه که احتمال زنده بودن شخص بسیار ضعیفه
منبع قانونی:
ماده ۱۰۲۰ قانون مدنی
هرگاه شخصی برای مدت طویلی غایب باشد و خبری از او نباشد، ممکن است… در صورتی که مدت پانزده سال از تاریخ آخرین خبر گذشته باشد، دادگاه حکم موت فرضی صادر نماید
و در صورتی که شخص غایب در موقعیتی مفقود شده که عادتا نمی‌توان زنده ماندن او را در آن تصور کرد، پس از گذشت یک سال، می‌توان این تقاضا را نمود
وظایف امین غایب مفقودالاثر توی قانون به‌صورت دقیق مشخص شده، چون امین در واقع مثل یک نماینده یا جانشین موقتی غایب عمل می‌کنه و باید هم از اموال غایب محافظت کنه و هم حقوق دیگران رو رعایت کنه
حفظ و نگهداری از اموال غایب
امین موظفه:
اموال منقول و غیرمنقول غایب رو در وضعیت امنی نگهداری کنه
از خراب شدن، تلف شدن یا از بین رفتن اموال جلوگیری کنه
اگر نیاز به تعمیر، نگهداری یا پرداخت مالیاتی هست، اقدامات لازم رو انجام بده
اداره‌ی اموال و انجام امور مالی
امین می‌تونه:
اجاره بده، بفروشه یا سرمایه‌گذاری کنه اما فقط با اجازه دادگاه
مطالبات غایب رو وصول کنه (مثلاً اگر کسی از غایب طلبکار بود یا بهش بدهکار بود).
در صورت لزوم بدهی‌های مسلم و ضروری غایب رو پرداخت کنه
ارث بری غایب مفقود الاثر
ارائه‌ی حساب و گزارش به دادگاه
امین باید به‌طور مرتب (معمولاً سالانه) گزارش عملکرد مالی خودش رو به دادگاه ارائه بده
باید دفتر حسابداری یا مدرک معتبر از دخل و خرج‌ها نگه داره
در صورت درخواست دادگاه یا ذی‌نفعان، باید توضیح بده چه کارهایی انجام داده
نمایندگی حقوقی غایب
اگر لازم باشه، امین می‌تونه:
از طرف غایب شکایت کنه یا از او دفاع کنه
در دادگاه‌ها یا اداره‌ها از طرف او حضور پیدا کن
قراردادهای ضروری ببنده (با مجوز دادگاه)
تحویل اموال در پایان مأموریت
امین موظفه:
در صورت بازگشت غایب، تمام اموال و اسناد رو به خودش تحویل بده
اگر غایب فوت فرضی بشه و اموال به ورثه منتقل بشه، با حکم دادگاه، اموال رو تحویل ورثه بده
منابع قانونی:
قانون مدنی (مواد ۱۰۱۲ تا ۱۰۲۰)
قانون امور حسبی (مواد ۱۱۸ تا ۱۳۰)
نکته مهم:
امین مالک اموال غایب نیست، فقط «امین» یا «نگهدارنده» هست. اگه سوءاستفاده‌ای بکنه، باید پاسخ‌گو باشه و ممکنه محکوم به جبران خسارت یا حتی تعقیب کیفری بشه
اگه یکی از ورثه، غایب مفقودالاثر باشه، قانون ایران براش تکلیف مشخص کرده و نمی‌ذاره حقش ضایع بشه یا بقیه ورثه دچار مشکل بشن. این موضوع هم در قانون مدنی اومده و هم در قانون امور حسبی
وقتی یکی از ورثه غایب مفقودالاثر است :
سهم الارثش حفظ می‌شود
تا زمانی که وضعیت او (زنده یا مرده بودنش) مشخص نشده:
ارث تقسیم نمی‌شود، یا
سهم او جداگانه نگهداری می‌شود
ارث بری غایب مفقود الاثر
دادگاه برای سهم او امین تعیین می‌کند
طبق ماده ۱۰۱۹ قانون مدنی:
در موردی که غایب مفقودالاثر کسی از ورثه داشته باشد، دادگاه برای اداره سهم او از ترکه، امین معین می‌کند
یعنی:
اموال غایب به بقیه وراث نمی‌رسه
یک نفر (امین) از طرف دادگاه تعیین می‌شه تا:
سهم غایب رو نگه داره،
ازش محافظت کنه،
و اگه بعداً زنده برگشت، به خودش بده
چه زمانی تکلیف نهایی سهم غایب مشخص می‌شود؟
حالت اول: غایب پیدا می‌شود:
اموال خودش را از امین تحویل می‌گیرد
حالت دوم: غایب بعد از مدت قانونی (معمولاً ۱۵ سال) هنوز برنگشته:
با حکم فوت فرضی، سهم او بین ورثه خودش (نه سایر ورثه متوفای اصلی) تقسیم می‌شود
مثال ساده:
فرض کن پدری فوت کرده و ۳ فرزند دارد:
فرزند اول حاضر است،
فرزند دوم حاضر است،
فرزند سوم غایب مفقودالاثر است
در این صورت:
سهم الارث فرزند سوم به هیچ‌کدام از دو برادر دیگر نمی‌رسد
دادگاه امینی تعیین می‌کند که آن سهم را نگه دارد
اگر فرزند سوم بعداً زنده پیدا شود، سهم خودش را پس می‌گیرد
ارث بری غایب مفقود الاثر
اگر بعد از ۱۵ سال پیدا نشود و مرگ فرضی‌اش اعلام شود، آن وقت سهمش به فرزندان یا همسر خودش (در صورت وجود) می‌رسد، نه به برادرانش.