نفقه اقارب

نفقه اقارب یعنی تأمین نیازهای ضروری خانواده بر اساس قوانین و تعهدات جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید .

نفقه اقارب چیست؟

نفقه اقارب یعنی : 

تأمین هزینه‌های زندگی خویشاوندان نزدیک (اقارب) که از نظر قانونی یا شرعی، پرداخت آن بر عهده فردی گذاشته شده

این نفقه شامل مواردی مثل :

خوراک 

پوشاک 

مسکن 

درمان و دارو 

و سایر نیازهای متعارف زندگی می‌شه

چه کسانی جزو اقارب مشمول نفقه هستن؟

طبق ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی ایران:

فقط اقارب نسبی در خط عمودی (صعودی یا نزولی) ملزم به انفاق یکدیگرند

یعنی :

افراد مشمول نفقه اقارب:

پدر و مادر

فرزندان (پسر، دختر)

نوه‌ها

پدربزرگ، مادربزرگ

و بالعکس: یعنی مثلاً هم پدر به فرزند، هم فرزند به پدر باید نفقه بدهند (در صورت نیاز و توان)

شرایط پرداخت نفقه اقارب:

برای اینکه نفقه اقارب واجب بشه، باید این سه شرط وجود داشته باشه:

رابطه نسبی در خط مستقیم (نه سببی مثل مادرزن)

نیاز مالی گیرنده نفقه (مثلاً فرزند یا والدین توان اداره زندگی خود را ندارند)

توانایی مالی فرد پرداخت‌کننده (مثلاً فرزند باید درآمد کافی برای کمک به پدر یا مادر داشته باش)

تفاوت نفقه اقارب با نفقه زن:

| مورد | نفقه زن | نفقه اقارب |

| نوع رابطه | ازدواج (سبب) | خویشاوندی (نسب) |

| شرط پرداخت | تمکین زن | نیاز اقارب + توان پرداخت |

| ضمانت اجرا | شدید (حتی زندان) | صرفاً حقوقی، نه کیفری |

| گذشته قابل مطالبه؟ | بله همیشه | فقط در صورت مطالبه قبلی |

در چه مواردی نفقه اقارب مطرح می‌شود؟

پدری پیر که حقوق ندارد و از فرزندش کمک می‌خواهد

فرزندی بیمار یا دانشجو که نیاز به حمایت مالی دارد

دعوای حقوقی برای گرفتن نفقه اقارب از طریق دادگاه

سؤال خیلی خوبیه چون خیلی‌ها فکر می‌کنن فقط نفقه زن موضوع مهمیه، در حالی که نفقه فرزند هم یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های قانونی و شرعی پدره

حالا بیایم دقیق و مرحله‌به‌مرحله ببینیم نفقه اقارب فرزند چطور محاسبه می‌شه:

منظور از نفقه اقارب فرزند چیست؟

نفقه فرزند (یعنی فرزند جزء “اقارب” در خط نزولی هست) شامل:

هزینه خوراک

پوشاک

مسکن

بهداشت و درمان

تحصیل (مدرسه، دانشگاه و آموزش‌های لازم)

نیازهای متعارف با شأن اجتماعی کودک یا نوجوان

چه کسی باید نفقه فرزند را بدهد؟

بر اساس قانون مدنی:

پدر در درجه اول مسئول پرداخت نفقه فرزند است

در صورت فقدان پدر یا ناتوانی او:

   – پدربزرگ پدری موظف است

اگر هیچ‌کدام توان پرداخت نداشتند، حتی فرزندان بالغ و نوه‌ها ممکن است در صورت توان مالی، ملزم به پرداخت نفقه پدر یا مادر شوند (در حالت برعکس)

شرایط پرداخت نفقه فرزند

نفقه فرزند تا زمانی واجب است که :

فرزند نتواند مستقل از نظر مالی زندگی کند

و در حال تحصیل یا نیازمند باشد (حتی اگر بالای ۱۸ سال باشد)

نحوه محاسبه نفقه فرزند

نفقه فرزند عددی ثابت نیست و دادگاه آن را بر اساس شرایط زیر تعیین می‌کند:

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

سن و نیازهای فرزند

مثلاً :

کودک دبستانی ≠ نوجوان دبیرستانی ≠ دانشجوی دانشگاه

محل زندگی و هزینه‌های شهر

هزینه زندگی در تهران یا شهر بزرگ با شهرهای کوچک فرق داره

شأن اجتماعی خانواده

اگه پدر و مادر سطح زندگی متوسط یا بالا داشته باشن، سطح نفقه هم بالاتر خواهد بود

درآمد و توان مالی پدر

هر چقدر درآمد پدر بیشتر باشه، دادگاه ممکنه نفقه‌ی بیشتری تعیین کنه

فرآیند تعیین مبلغ نفقه توسط دادگاه:

مادر یا سرپرست کودک (در صورت جدایی یا عدم پرداخت نفقه) از طرف فرزند دادخواست تعیین نفقه می‌ده

. دادگاه با ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری (کارشناس نفقه) مبلغ نفقه رو تعیین می‌کنه

مبلغ ماهانه نفقه بر اساس گزارش کارشناس مشخص می‌شه و الزام‌آور خواهد بود

مثال ساده:

فرزند ۸ ساله، ساکن تهران، مدرسه غیرانتفاعی 

پدر با درآمد ماهیانه ۳۰ میلیون تومان

کارشناس ممکنه نفقه رو این‌طور ارزیابی کنه:

| مورد | هزینه ماهانه (تخمینی) |

| خوراک | ۳ میلیون |

| پوشاک | ۱ میلیون |

| مسکن (سهم فرزند از اجاره) | ۲ میلیون |

| درمان | ۵۰۰ هزار |

| آموزش | ۲ میلیون |

| سایر | ۵۰۰ هزار |

| جمع کل نفقه ماهانه| ۹ میلیون تومان|

این عدد ممکنه کم یا زیاد بشه بر اساس شرایط خاص هر پرونده

آیا نفقه فرزند قابل شکایت است؟

بله. اگر پدر نفقه نده:

مادر می‌تونه از طرف فرزند شکایت کنه

ترک انفاق در صورت داشتن توان مالی، جرم کیفری محسوب می‌شه (حبس دارد)

نمونه دادخواست نفقه اقارب :

ریاست محترم مجتمع قضایی خانواده (یا دادگاه خانواده شهرستان)

با سلام

احتراماً به استحضار می‌رساند:

اینجانب ……… فرزند ……….. به شماره ملی ……….. و به نشانی ………..، با تقدیم این دادخواست، تقاضای الزام خوانده به پرداخت نفقه یکی از اقارب خود را دارم

خوانده، آقای/خانم ……….. فرزند ……….، به شماره ملی ………. و به نشانی …………، بنا به دلایل زیر ملزم به پرداخت نفقه اینجانب به عنوان یکی از اقارب وی می‌باشد:

. اینجانب از اقارب نسبی خط عمودی (صعودی/نزولی) ایشان هستم

فاقد شغل و درآمد کافی برای تأمین هزینه‌های زندگی هستم و نیازمند دریافت نفقه می‌باشم

خوانده، علیرغم تمکن مالی و توان پرداخت، از انجام این وظیفه قانونی و شرعی خودداری می‌نماید

 نفقه شامل هزینه‌های متعارف از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و سایر ملزومات متناسب با شأن اجتماعی می‌باشد

با استناد به مواد 1196، 1197 و 1204 قانون مدنی، رسیدگی و صدور حکم مبنی بر:

الزام خوانده به پرداخت نفقه مورد نیاز اینجانب از تاریخ تقدیم دادخواست و همچنین تعیین میزان نفقه توسط کارشناس رسمی دادگستری، مورد استدعاست.

ضمناً در صورت استنکاف خوانده از پرداخت نفقه، صدور اجراییه و اقدامات قانونی مقتضی، خواستارم.

با تشکر و احترام 

امضاء و تاریخ 

نام و نام خانوادگی خواهان:

مدارک لازم جهت ضمیمه دادخواست:

کپی شناسنامه و کارت ملی خواهان و خوانده 

مدارک شناسایی نسبت فامیلی (مثلاً شناسنامه‌ها یا گواهی تولد)

هرگونه مدرک دال بر عدم توانایی مالی خواهان (نسخه پزشکی، گواهی از کارافتادگی، عدم اشتغال و)

در صورت وجود: اظهارنامه قبلی برای مطالبه نفقه

ایا نفقه گذشته اقارب قابل مطالبه است ؟

نفقه گذشته اقارب در حالت عادی قابل مطالبه نیست

مگر این‌که قبلاً مطالبه شده باشه و طرف مقابل پرداخت نکرده باشه

توضیح دقیق‌تر :

بر اساس رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور و رویه قضایی غالب :

نفقه اقارب (مثل پدر، مادر، فرزند، نوه و…) از نوع دیون غیر مستقر هست، 

و تنها در صورتی که قبلاً به طور رسمی یا قانونی مطالبه شده باشه و پرداخت نشده باشه، 

آن‌وقت می‌شه نفقه‌ی گذشته را مطالبه کرد

یعنی چی؟

اگر پدری که نیاز به نفقه داشته، 

مثلاً در سال ۱۴۰۲ اظهارنامه فرستاده یا دادخواست داده، ولی فرزندش نفقه نداده، 

حالا می‌تونه نفقه‌ی معوقه‌ی سال ۱۴۰۲ رو بگیره

اما اگر هیچ‌وقت چیزی نگفته و تازه در سال ۱۴۰۳ یادش افتاده نفقه بگیره، 

نمی‌تونه برای گذشته شکایت کنه، فقط از زمان مطالبه به بعد

اسناد مورد قبول برای اثبات “مطالبه گذشته”

اظهارنامه رسمی

دادخواست ثبت‌شده در دادگاه

پیامک یا سند کتبی معتبر که دادگاه بپذیره

شهادت شهود (در موارد خاص)

تفاوت با نفقه زن:

| مورد | نفقه اقارب | نفقه زن |

| گذشته قابل مطالبه؟ | فقط اگر مطالبه شده باشد | بله، همیشه قابل مطالبه است |

| ضمانت اجرا | فقط حقوقی | حتی کیفری (حبس)|

| شرط پرداخت | نیاز اقارب + توان مالی منفق | تمکین زن |

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

✅ اگر در گذشته نفقه اقارب رو خواستید ولی نگرفتید، قابل پیگیریه

اما اگر اصلاً درخواست نکرده بودید

نفقه‌ی گذشته از بین می‌ره و دیگه نمی‌تونید بابتش شکایت کنید

مسئله‌ی وجوب پرداخت نفقه اقارب (مثل پدر، مادر، فرزندان، نوه‌ها) در فقه و حقوق ایران هم از نظر شرعی و هم قانونی دارای اهمیت زیادی است

بیایم قدم‌به‌قدم ببینیم :

پرداخت نفقه اقارب چگونه واجب می‌شود؟

برای اینکه پرداخت نفقه به اقارب (خویشاوندان نسبی در خط مستقیم) واجب شود، باید سه شرط مهم همزمان وجود داشته باشد :

وجود رابطه‌ی نسبی در خط عمودی

یعنی رابطه باید از نوع:

خط صعودی: فرزند نسبت به پدر و مادر، پدربزرگ، مادربزرگ 

خط نزولی: پدر نسبت به فرزند، نوه و نتیجه

اقارب جانبی (مثل عمو، عمه، خواهر، برادر) شامل نفقه واجب نیستن

نیاز مالی گیرنده نفقه (اقارب)

اگر مثلاً :

– فرزند کوچک، یا بزرگسال بیکار یا بیمار باشد 

– پدر و مادر پیر، بیمار یا بی‌درآمد باشند 

و نتوانند از راه دیگری (مثل کار، سرمایه، مستمری و…) زندگی‌شان را تأمین کنند، 

نیازمند محسوب می‌شوند و نفقه بر عهده‌ی خویشاوندشان واجب می‌شود

توان مالی منفق (پرداخت‌کننده)

یعنی کسی که باید نفقه بدهد، توان مالی کافی داشته باشد:

درآمد یا دارایی مازاد بر نیاز خود و خانواده‌اش

اگر خودش در تأمین زندگی‌اش ناتوان باشد، نفقه واجب نمی‌شود

نتیجه: نفقه اقارب زمانی واجب است که :

اقارب نیازمند باشند و

پرداخت‌کننده (مثلاً فرزند یا پدر) توان مالی داشته باشد و

نسبت خونی در خط مستقیم وجود داشته باشد

مبنای شرعی و قانونی

فقه:

فقهای امامیه (شیعه) اتفاق نظر دارن که نفقه‌ی پدر، مادر و فرزندان در صورت نیاز و توان پرداخت، واجب است

قانون مدنی:

ماده 1197 قانون مدنی :

«کسی ملزم به انفاق است که توانایی مالی داشته و شخص مستحق انفاق نیز نتواند نفقه خود را تأمین کند»

مثال ساده:

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

پدری پیر، بازنشسته نیست و درآمدی ندارد 

فرزندش کارمند است و ماهی ۲۰ میلیون حقوق دارد 

فرزند شرعاً و قانوناً موظف به پرداخت نفقه پدر است

نکته مهم :

اگر کسی با وجود توان مالی، نفقه‌ی اقارب خود را ندهد، 

قابل شکایت حقوقی است (دادگاه او را ملزم به پرداخت نفقه می‌کند) 

اما مثل نفقه زن، جنبه کیفری و زندان ندارد (مگر در شرایط خاص)

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».