نفقه

نفقه به معنای تأمین نیازهای مالی و اساسی زندگی همسر و فرزندان توسط سرپرست خانواده است.جهت دریافت مشاوره حقوقی در این زمینه با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید.

به نام خدا

نفقه

نفقه چیست ?

در این بخش ابتدا به این سوال پاسخ خواهیم داد که، نفقه چیست و چه کاربردی در زندگی دارد؟

همانطور که به آن اشاره شد، مرد موظف به تامین هزینه های زندگی و همچنین هزینه های مقرر شده در قانون برای زن است. در واقع نفقه، جزو حقوق مالی زن در زندگی مشترک محسوب می شود.

این هزینه ها عبارت است از هزینه های مسکن، خوراک، پوشاک، درمان، استخدام مستخدم و کارگر، احتیاجات در صورت مرض و نقص و … .

ADL724.COM

DAD724.COM

VAKIL724.COM

در ماده 1107 قانون مدنی: (( عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.، ))

نیز تعریفی برای ان تعیین شده و در آن مرد موظف به تامین و تهیه هزینه ها و نیاز های معین شده در قانون، برای زن می باشد. برای زن حقی محسوب شده که هم قانون و هم شرع از آن حمایت می کند و مرد را مکلف به پرداخت آن می نماید.

البته این حق نفقه زن، می تواند به دلایلی ساقط شده و پرداخت آن توسط همسر با علل قانونی، قطع شود. دلایلی مانند، عدم تمکین زن از شوهر بدون عذر موجه، ترک خانه و … زن را از دریافت نفقه محروم می کند. مرد در این شرایط می تواند نفقه زن را پرداخت نکرده و زن نیز هیچ حقی از بابت آن نخواهد داشت.

 در عقد دائم و عقد موقت

در قسمت قبل توضیح دادیم که چیست و در چه صورتی به زن تعلق می گیرد. در این قسمت می خواهیم نفقه در دوران عقد دائم و عقد موقت را با توجه قانون مدنی مورد بررسی قرار دهیم.

حقی است که به واسطه نکاح و برای تامین هزینه های زن، از طرف شوهر به او تعلق می گیرد، اما آیا منظور از نکاح دائم است یا موقت؟ قانونگذار در کدام نوع از نکاح، پرداخت نفقه را برای مرد الزامی کرده است؟

تکلیف نفقه زوجه در عقد دائم و موقت چیست؟

ماده 1106 قانون مدنی درمورد نفقه زوجه در عقد دائم و موقت، به این نکته که “در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است.” به صراحت اشاره کرده است. در این ماده قانونی صحبتی از هر دو نوع نکاح به میان نیامده و فقط به نکاح دائم، برای تعلق گرفتن نفقه به زن اشاره می کند. البته در ماده ۱۱۱۳ به وضوح، عدم تعلق نفقه در عقد موقت را بیان می کند. در نتیجه می توان گفت؛ در عقد دائم زن مستحق دریافت نفقه بوده و در عقد موقت این حق برای زن وجود ندارد. 

ADL724.COM

DAD724.COM

VAKIL724.COM

همانطور که گفته شد، بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، عقد موقت، حق نفقه ای برای زن به همراه نخواهد داشت. اما قانونگذار در ماده ۱۱۱۳ به این مسئله اشاره می کند که، با وجود اینکه زن در عقد انقطاع حقی مبنی بر دریافت نفقه ندارد؛ اگر دریافت حق نفقه شرط شده باشد و یا عقد نکاح بر اساس دریافت نفقه منعقد شده باشد، زن مستحق این نفقه بوده و مرد موظف به پرداخت آن است.

مزایا

در این قسمت به بررسی مزایای نفقه زوجه پرداخته و به پرسش هایی نظیر، آیا نفقه معوقه را می توان مطالبه کرد؟ در صورت تعدد پرداخت ، کدام نفقه نسبت به بقیه مقدم است؟ آیا پرداخت نفقه به زن ، منوط به توانایی مالی و یا فقر زن بوده، یا در هر صورت پرداخت آن وظیفه مرد است؟

نفقه زن بر خلاف نفقه فرزند و اقارب، از مزایای خاصی برخوردار است. در واقع قانونگذار در چند ماده قانون مدنی، به وضوح مزیت هایی برای نفقه زن در نظر گرفته و همچنین از راه های دریافت آن نیز، صحبت کرده است. مزایای زوجه در قانون مدنی به شرح زیر است: 

زوجه می تواند طلب عقب افتاده خود را مطالبه نماید. به این معنا  که اگر زوجه نفقه ای دارد که از گذشته دریافت نکرده، می تواند با تنظیم دادخواست مطالبه نفقه، آن را درخواست نماید.

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

پرداخت نفقه زوجه ربطی به فقر او نداشته و مرد حتی در صورت شاغل بودن زن، موظف به پرداخت نفقه او می باشد.

پرداخت برای مرد مشروط به تمکن مالی برای پرداخت آن نمی باشد، این عبارت به این معناست که تعیین مقدار نفقه زن، مشروط به وضعیت اقتصادی و مالی مرد نبوده و بر اساس نیازهای متعارف و متناسب زن می باشد. اما این مسئله در دادگاه در نظر گرفته می شود. 

پرداخت به زوجه در حقوق ایران، تنها وظیفه مرد بوده و زن تحت هیچ شرایطی، ملزم به پرداخت نفقه نخواهد بود.

طلب زوجه از بابت نفقه، طلب ممتاز محسوب شده، یعنی در صورت فوت و یا ورشکستگی شوهر، نفقه زن بر سایر طلبکاران مقدم بوده و ابتدا حق نفقه زن پرداخت می شود.

مطالبه زوجه، به دو روش امکان پذیر می باشد، در روش اول زوجه می تواند با تنظیم دادخواست حقوقی مطالبه ، این حق را از مرجع قضایی درخواست کند و اگر باز هم از پرداخت استنکاف ورزید، در روش دوم، زوجه می تواند، از مرد به جرم ترک انفاق شکایت نماید.

نفقه زوجه مقدم بر نفقه اقارب بوده و اگر مردی نتواند، نفقه اقارب را همراه با نفقه زوجه پرداخت نماید، پرداخت زوجه مقدم بر اقارب می باشد.

همانطور که توضیح داده شد، نفقه زوجه مقدم بر نفقه اقارب و فرزند می باشد. پس پرداخت توسط مرد باید به صورت فوری انجام شود. همچنین در صورت عدم پرداخت نفقه توسط شوهر، زوجه می تواند هم به صورت مدنی و هم به صورت کیفری اقدام به مطالبه خود کند، حتی اگر از موعد پرداخت آن گذشته باشد.

شرایط پرداخت چیست؟

حق قانونی زن از مرد است و در صورت تمکین زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه حق خود را طلب کند.

بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی کشور شامل تمام نیاز‌های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل:

مسکن، غذا، لوازم منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و هر آنچه که به صورت عادی احتیاج و لازمه زندگی وی می‌باشد تعریف شده است.

قانون میزان دقیقی برای ان مشخص نکرده است بلکه نفقه را متناسب با وضعیت زن و منطبق با عرف زمان و مکان زندگی زوجین دانسته است.

طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر شوهر از پرداخت خودداری کرد زن حق دارد به دادگاه مراجعه کند و دادگاه نیز مکلف است میزان نفقه زن را بر مبنای وضعیت زن و با شان خانوادگی او تعیین و شوهر را به پرداخت آن الزام نماید.

آیا می توان در عقد نکاح دائم شرط مرد که به زن نفقه تعلق نمی گیرد؟

در این خصوص بین فقها و حقوقدانان اختلاف نظر است ولی به نظر می رسد مقتضای ذات عقد نکاح دائم نباشد که نتوان خلاف آن شرط کرد به اصطلاح حقوقی مقتضای اطلاق عقد نکاح دائم به شمار می رود و بدیهی است که زوجین می توانند در ضمن عقد در این خصوص با تراضی و توافق تصمیم گیری کنند.

نکته: بر خلاف استحقاق دراستحقاق حقوق زوجه تمکن مرد شرط نیست به عبارت دیگر چنین نیست که مرد در صورت توانایی مالی بایستی حق همسر خود را پرداخت کند و مرد فقیر نیز ملزم به پرداخت حقوق زوجه است حتی اگر زن تمکن داشته و یا شاغل باشد باز هم پرداخت حقوق زوجه بر عهده زوج می باشد.

نکته: در این که آیا هزینه تحصیل زوجه جزء حقوق زوجه محسوب می شود یا خیر قانون در این زمینه ساکت است ولی نظر فقها و مراجع بر این است که هزینه تحصیل از شمول واجب مرد خارج است

هزینه های درمان زوجه که جزء نفقه است تا چه میزان بر عهده مرد است؟

به نظر می رسد هزینه های درمان زوجه که در قانون از موارد شمرده شده است شامل هزینه های درمان متعارف می باشد و اگر زوجه دچار بیماری صعب العلاج یا خاصی شده باشد که هزینه های گزاف داشته باشد وجوبی برای پرداخت آن ها برای شوهر نیست. در این موارد قاضی رسیدگی کننده پرونده با توجه با قانون، شرع و اوضاع و احوال زوجین و وضعیت مالی آن ها تصمیم متقضی را اتخاذ خواهد کرد.

رابطه تمکین و نفقه چیست؟

بر طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی هرگاه زن بدون مانع شروع از ادای وظایف امتناع کند در واقع تمکین نکند مستحق حق خود نخواهد بود.

در دوران عقد نفقه چیست و چگونه است؟

اگر زوجین بعد از عقد نکاح دائم بر سر موعد مراسم عروسی و زندگی مشترک توافق کرده باشند رویه قضایی بر این متمایل است که در این دوران تا زمان موعد شروع زندگی مشترک به زوجه نفقه تعلق نمی گیرد

اما اگر زوج، زوجه را بلاتکلیف رها کند و اقدامی برای شروع زندگی پس از آن تاریخ نکند زوجه می تواند مطالبه نفقه کند.

اگر بین زوجین نزدیکی و عمل زناشویی واقع نشده باشد زوجه دارای حق حبس است بدین معنی که بر طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زوجه تا تمام مهر به او داده نشده است – و لو این که مهریه توسط دادگاه تقسیط گردد – می تواند از تمکین و ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند و این امتناع اسقاط حق نفقه نمی کند.

نکته: زندگی مشترک زوجین در اصطلاح حقوقی ظهور در تمکین زن دارد از این رو در دادگاه ها و بار اثبات به عهده مرد است که ثابت کنید زن تمکین نمی کند و ناشزه می باشد.

نکته: توجه داشته باشید که زندگی مشترک زوجین ظهور در پرداخت از جانب زوج به زوجه دارد با این توضیح که اگر زنی به دادگاه برای حقوق زوجه معوقه مراجعه کند در حالی که مدت زمانی را که خواهان حق خود آن است در یک منزل با شوهر زندگی می کرده است از نظر محاکم زندگی مشترک با شوهر ظهور در دریافت دارد و بار اثبات بر عهده اوست. بنابراین در این موارد غالبا دادگاه ها مطالبه نفقه از جانب زوجه را نمی پذیرند.

میزان نفقه زن چه مقدار است؟

در قانون میزان مشخصی برای آن مشخص نشده است همانطور که اشاره شد ملاک تعیین حقوق زوجه نیازهای زوجه و شان اوست که در شرایط زمانی و مکانی مختلف، میزان نفقه متغیر خواهد بود.

اگر زنی برای مطالبه نفقه به دادگاه مراجعه کند در این موارد محاکم خانواده برای تعیین مقدار حق زن، از کارشناس استفاده می کنند و کارشناس با تماس با زوجین و تحقیق در خصوص شرایط آن ها میزان حقوق زوجه را تعیین می کنند و پس از ابلاغ نظر کارشناس طرفی که اعتراض دارد ظرف مدت ۷ روز نسبت به آن با ذکر دلایل اعتراض می کند و دادگاه برای بررسی مجدد میزان حقوق زوجه، از هیات سه نفر کارشناسان استفاده می کند.

نکته: بر طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی اگر زن بتواند ثابت کند زندگی مشترک او با شوهر ضرر مالی، شرافتی یا بدنی به همراه داردد دادگاه او را محکوم به تمکین نخواهد کرد که در این صورت تمکین نکردن باعث از بین رفتن حقوق زوجه نمی گردد.

نکته: دادخواست تهیه مسکن مستقل از سوی زوجه در سال های اخیر توسط دادگاه های خانواده پذیرفته نمی شود و زن می بایستی صرفا دادخواست مطالبه بدهد.

برای مطالبه باید از کجا شروع کنیم؟

قبل از هر چیز بهتر است برای دانستن کامل حقوق خود و درصد موفقیت در پرونده با ما تماس بگیرید اما یک وجه حقوقی دارد که می توان با توجه به مقدار نفقه ای که درخواست می شود دادخواست را تقدیم شورای حل اختلاف یا دادگاه کرد اگر میزان حقوق زوجه و یا تقدیم آن در اصطلاح حقوقی کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد از طریق شورای حل اختلاف و اگر بالای ۲۰ میلیون تومان باشد از طریق دادگته خانواده قابل پیگیری است.

اما نپرداختن دارای وجه کیفری است.

ADL724.COM

DAD724.COM

VAKIL724.COM

یک وکیل خوب خانواده و متخصص در دعاوی خانوادگی توضیح می دهد: بر طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دائم حقوق زوجه بر عهده شوهر است و بر طبق ماده ۱۱۱۳ همان قانون در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر این که در ضمن عقد شرط شده باشد یا بنای طرفین در هنگام عقد این بوده که شوهر بپردازد. در این جا چندین سوال مطرح می شود که سعی شده است در این مختصر به همه آن ها جواب داده شود..

چه چیزهایی شامل می شود؟

بر طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی حقوق زوجه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن می شود مثل مسکن، پوشاک، غذا، اثاثیه منزل و هزینه های درمان و حتی خادم البته در صورتی که زن عادت به داشتن خادم داشته باشد و یا به واسطه مریضی نیاز به آن داشته باشد. موارد ذکر شده در این ماده حصری نیست و به عنوان مثال ذکر شده است. قاعده کلی این است که حقوق زوجه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با شآن زن است. از ملاک های مهم کارشناس برای تعیین نفقه نیازهای زوجه و شان او می باشد.

 بعد از جدایی و طلاق

اگر طلاق زوجین رجعی باشد یعنی طلاق به درخواست مرد باشد اولا زوجین در ۳ ماه عده از هم ارث می برند و ثانیا زن مستحقق دریافت نفقه است. غالبا در رای دادگاه طلاق به درخواست زوج، نفقه ایام عده زوجه مشخص می شود.

اما در طلاق بائن –  به مطلب انواع طلاق مراجعه کنید – زن باید عده نگه دارد اما شوهر تکلیفی به پرداخت ایام عده ندارد.

نکته: اگر زن در هنگام طلاق باردار (حامله) باشد، فارغ از نوع طلاق نفقه تا پایان وضع حمل بر عهده زوج است.

در صورت فوت شوهر، زن بایستی عده وفات نگه دارد که ۴ ماه و ده روز است.

ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی مقرر کرده که در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه در صورت مطالبه او از اموال نزدیکان زوج که ملزم به پرداخت نفقه اند پرداخت شود. ماده مذکور بسیار گنگ و بد تنظیم شده است و نیازمند اصلاح قانونگذار است.

ا.نیکزاد

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».