مرخصی در قانون کار
مرخصی در قانون کار، حق استراحت و غیبت موقت کارگر با حفظ حقوق و موقعیت شغلی است جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید.
انواع مرخصی :
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
مرخصی استحقاقی
مرخصی استعلاجی
مرخصی زایمان
مرخصی بدون حقوق
مرخصی تشویقی
مرخصی ساعتی
مرخصی تحصیلی
مرخصی حج
مرخصی فوق‌العاده (اضطراری)
مرخصی فوق‌العاده (اضطراری) چیست؟
مرخصی فوق‌العاده یا مرخصی اضطراری نوعی مرخصی با حقوق است که به کارگر یا کارمند در شرایطی خاص، غیرقابل پیش‌بینی و فوری داده می‌شود؛ زمانی که اتفاقی پیش می‌آید که امکان ادامه کار در آن لحظه برای فرد ممکن نیست، مانند بیماری ناگهانی اعضای خانواده، حادثه، یا مسائل خانوادگی مهم.
ویژگی‌های مرخصی اضطراری:
با حقوق است (در بیشتر مواقع)
جزئی از مرخصی استحقاقی سالانه محسوب می‌شود
نیاز به موافقت کارفرما یا مدیر دارد
باید دلیل اضطراری بودن آن مشخص و موجه باشد
معمولاً مدت محدودی دارد (مثلاً ۲ یا ۳ روز در سال، بسته به آیین‌نامه داخلی سازمان)
مواردی که مرخصی اضطراری قابل استفاده است:
بستری شدن ناگهانی یکی از اعضای خانواده
آتش‌سوزی یا حوادث طبیعی در منزل
مسائل حقوقی یا قضایی فوری و پیش‌بینی‌نشده
مشکلات شخصی حاد مانند طلاق، دعوای خانوادگی جدی یا تهدید امنیت روانی فرد
نیاز فوری به جابه‌جایی منزل یا همراهی با خانواده در شرایط خاص
مرخصی قانون کار
مثال:
فرض کنید خانم رضایی که کارمند یک شرکت است، صبح هنگام ورود به محل کار مطلع می‌شود که فرزندش در مدرسه دچار حادثه شده و به بیمارستان منتقل شده است.
در این حالت:
او می‌تواند با اطلاع به مدیر خود و ارائه دلیل اضطراری، مرخصی اضطراری ساعتی یا روزانه دریافت کند.
این مرخصی با حقوق است و معمولاً از مرخصی استحقاقی سالانه‌اش کسر می‌شود.
در صورتی که شرکت آیین‌نامه خاصی داشته باشد، ممکن است این مرخصی جداگانه محاسبه شود.
تفاوت با مرخصی استحقاقی:
ویژگی مرخصی استحقاقی مرخصی اضطراری
برنامه‌ریزی‌شده بله خیر
نیاز به دلیل خاص خیر بله (فوری و موجه)
با حقوق بله بله
مدت مشخص سالانه بله (معمولاً ۳۰ روز کاری) محدود (طبق آیین‌نامه داخلی)
نتیجه‌گیری:
مرخصی قانون کار
مرخصی اضطراری ابزاری است برای مواجهه با شرایط پیش‌بینی‌نشده زندگی، که با موافقت مدیر و ارائه دلایل موجه، به کارمند یا کارگر داده می‌شود تا بدون نگرانی از حقوق و شغل، مشکل خود را حل کند.
مرخصی مرگ بستگان درجه‌یک
مرخصی مرگ بستگان درجه‌یک، یکی از انواع مرخصی‌هایی است که کارمندان در صورت فوت یکی از بستگان نزدیک (درجه‌یک) خود می‌توانند از آن استفاده کنند. هدف از این مرخصی، فراهم کردن فرصت برای حضور در مراسم ترحیم، رسیدگی به امور خانوادگی، و طی کردن دوره اولیه سوگواری است.
بستگان درجه‌یک چه کسانی هستند؟
معمولاً شامل این افراد می‌شود:
پدر
مادر
همسر
فرزند (دختر یا پسر)
در برخی مقررات، ممکن است پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر یا برادر هم جزو بستگان درجه‌یک محسوب شوند، اما این وابسته به آیین‌نامه داخلی نهاد یا قانون مربوط است.
شرایط استفاده از مرخصی
این مرخصی معمولاً با حقوق است.
مدت آن در ایران معمولاً ۳ روز کاری است، اما بسته به نهاد و قوانین استخدامی (مثلاً قانون مدیریت خدمات کشوری یا قانون کار) ممکن است متفاوت باشد.
جهت رزرو وقت مشاوره خود با وکلای ما با شماره های زیر تماس بگیرید :
121 61 61 0912
نیاز به ارائه مدارک اثباتی مانند گواهی فوت وجود دارد.
مرخصی قانون کار
مثال:
فرض کن کارمندی به نام رضا در یک اداره دولتی کار می‌کند. اگر پدر رضا فوت کند، او می‌تواند به واحد منابع انسانی اطلاع دهد و با ارائه گواهی فوت، به مدت ۳ روز از مرخصی مرگ بستگان درجه‌یک استفاده کند. در این مدت، حقوق او قطع نمی‌شود و این روزها از مرخصی استحقاقی‌اش هم کم نمی‌شود.
مرخصی حج چیست؟
مرخصی حج نوعی مرخصی با حقوق است که برای انجام مناسک حج تمتع (حج واجب) به کارمندان و کارگران داده می‌شود. این مرخصی، در قانون کار ایران پیش‌بینی شده و هدف آن حمایت از حق شرعی افراد برای انجام یکی از واجبات دینی است.
🔹 مبنای قانونی مرخصی حج
بر اساس ماده 67 قانون مدیریت خدمات کشوری و همچنین آیین‌نامه‌های داخلی برخی دستگاه‌ها، کارمندان دولت و کارگران بخش خصوصی می‌توانند برای حج تمتع از مرخصی ویژه استفاده کنند.
📌 نکته مهم: این مرخصی تنها یک‌بار در طول دوران اشتغال داده می‌شود، آن هم برای حج تمتع (واجب) و نه برای عمره مفرده یا حج نیابتی.
🔹 مدت مرخصی حج
معمولاً حداکثر یک ماه (۳۰ روز) مرخصی با حقوق برای سفر حج در نظر گرفته می‌شود.
در صورت نیاز به مدت بیشتر، ادامه مرخصی می‌تواند از مرخصی استحقاقی یا بدون حقوق فرد استفاده شود، با موافقت کارفرما.
🔹 شرایط استفاده از مرخصی حج
فرد باید برای اولین بار به حج تمتع مشرف شود.
باید برگه اعزام از سازمان حج و زیارت یا مدرک معتبر ارائه دهد.
باید درخواست خود را با زمان مناسب به کارفرما یا اداره ارائه دهد.
مرخصی باید با هماهنگی قبلی صورت گیرد تا روند کاری سازمان مختل نشود.
🔹 تفاوت مرخصی حج با سایر مرخصی‌ها
ویژگی مرخصی حج مرخصی استحقاقی
ماهیت دینی و واجب عمومی
دفعات مجاز فقط یک بار هرسال
پرداخت حقوق دارد دارد
مستند قانونی دارد دارد
🔹 مثال:
فرض کنید آقای موسوی، کارمند یکی از ادارات دولتی است و پس از سال‌ها انتظار، نوبت اعزام او به حج تمتع رسیده است. او با ارائه نامه رسمی از سازمان حج و زیارت به واحد منابع انسانی، درخواست مرخصی حج یک‌ماهه می‌دهد.
مرخصی قانون کار
اداره به او ۳۰ روز مرخصی با حقوق اعطا می‌کند.
این مرخصی جدا از مرخصی‌های استحقاقی اوست.
اگر سفر او مثلاً ۳۵ روز طول بکشد، ۵ روز مازاد با مرخصی استحقاقی یا بدون حقوق جبران خواهد شد (در صورت موافقت).
🔹 نکته تکمیلی:
برخی سازمان‌ها مانند آموزش‌وپرورش یا نهادهای نظامی، ممکن است ضوابط خاص‌تری برای اعطای مرخصی حج داشته باشند. لذا بهتر است فرد متقاضی، قبل از برنامه‌ریزی سفر، با واحد منابع انسانی هماهنگ کند.
مرخصی ازدواج چیست؟
مرخصی ازدواج نوعی مرخصی ویژه است که به کارمندان یا کارگران به‌منظور تشکیل خانواده، انجام مراسم عقد یا عروسی اعطا می‌شود. این مرخصی معمولاً با حقوق بوده و مدت آن بسته به قوانین سازمان یا شرکت متغیر است.
انواع مرخصی ازدواج
۱. مرخصی کوتاه‌مدت (برای انجام مراسم عقد یا عروسی)
۲. مرخصی بلندمدت (برای مسافرت ماه عسل یا ترتیب‌دادن امور جدید زندگی)
شرایط اعطای مرخصی ازدواج
مدارک مورد نیاز:
گواهی ازدواج رسمی (صادره از دفترخانه).
درخواست کتبی به همراه تاریخ‌های مورد نیاز.
مدت زمان مرخصی:
در قانون کار ایران: حداقل ۳ تا ۵ روز (با حقوق).
در برخی سازمان‌ها: تا ۱۰ روز یا بیشتر (بستگی به مقررات داخلی دارد).
حقوق و مزایا:
در سازمان‌های دولتی، معمولاً با حقوق است.
در شرکت‌های خصوصی، بستگی به قرارداد کار دارد.
مثال‌های کاربردی
مثال ۱ (مرخصی کوتاه‌مدت برای عروسی)
یک مهندس در شرکت نفت برای مراسم عروسی خود ۵ روز مرخصی با حقوق دریافت می‌کند و گواهی ازدواج را به واحد منابع انسانی ارائه می‌دهد.
مثال ۲ (مرخصی بلندمدت برای ماه عسل)
کارمند بانک خصوصی پس از ازدواج، ۱۰ روز مرخصی با حقوق می‌گیرد تا به مسافرت ماه عسل برود.
مثال ۳ (مرخصی برای ثبت عقد)
مرخصی قانون کار
یک معلم برای ثبت رسمی ازدواج خود ۲ روز مرخصی می‌گیرد تا به دفترخانه برود و امور قانونی را انجام دهد
نحوه درخواست مرخصی ازدواج
۱. اخذ گواهی ازدواج از دفترخانه رسمی.
۲. تکمیل فرم درخواست مرخصی در محل کار.
۳. هماهنگی با مدیر برای تنظیم برنامه کاری.
۴. تحویل مدارک به واحد منابع انسانی.
نکته مهم: برخی شرکت‌ها شرط می‌گذارند که کارمند حداقل ۶ ماه تا ۱ سال سابقه کار داشته باشد تا از این مرخصی استفاده کند.
آیا مرخصی ازدواج در قانون کار ایران وجود دارد؟
بله! طبق ماده ۶۷ قانون کار، کارگران می‌توانند برای ازدواج حداقل ۳ روز مرخصی با حقوق دریافت کنند.
در سازمان‌های دولتی، معمولاً ۵ تا ۱۰ روز مرخصی با حقوق در نظر گرفته می‌شود.
اگر کارفرما بدون دلیل منطقی درخواست مرخصی ازدواج را رد کند، کارمند می‌تواند از طریق هیئت حل اختلاف کار پیگیری کند.
مرخصی تحصیلی چیست؟
مرخصی تحصیلی نوعی مرخصی رسمی است که به کارمندان یا کارگران برای ادامه تحصیل، شرکت در دوره‌های آموزشی یا آمادگی برای امتحانات اعطا می‌شود. این مرخصی معمولاً موقت بوده و بسته به قوانین سازمان یا شرکت، ممکن است با حقوق یا بدون حقوق باشد.
انواع مرخصی تحصیلی
۱. مرخصی کوتاه‌مدت (برای امتحانات یا دوره‌های کوتاه)
۲. مرخصی بلندمدت (برای تحصیل تمام‌وقت مثل کارشناسی ارشد یا دکترا)
۳. مرخصی ساعتی (برای کلاس‌های هفتگی)
شرایط اعطای مرخصی تحصیلی
مدارک مورد نیاز:
گواهی اشتغال به تحصیل از دانشگاه یا مؤسسه آموزشی.
برنامه امتحانات (در صورت نیاز).
تأییدیه مدیر یا واحد منابع انسانی.
مدت زمان مرخصی:
امتحانات ترمی: معمولاً ۱ تا ۲ هفته (با حقوق در برخی سازمان‌ها).
تحصیل تمام‌وقت: ۱ ترم تا ۲ سال (اغلب بدون حقوق).
حقوق و مزایا:
در سازمان‌های دولتی، ممکن است با حقوق باشد (مثلاً برای کارمندان دولت).
در شرکت‌های خصوصی، معمولاً بدون حقوق است.
مثال‌های کاربردی
مثال ۱ (مرخصی کوتاه‌مدت برای امتحانات)
یک پرستار در بیمارستان دولتی برای امتحانات پایان ترم خود ۱ هفته مرخصی با حقوق دریافت می‌کند، چون قانون دولت برای کارکنان خود این حق را قائل شده است.
مثال ۲ (مرخصی بلندمدت برای ارشد/دکترا)
کارمند یک شرکت خصوصی برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد ۲ سال مرخصی بدون حقوق می‌گیرد و پس از پایان تحصیلات به کار بازمی‌گردد.
مثال ۳ (مرخصی ساعتی برای کلاس‌های هفتگی)
یک معلم که در حال تحصیل در دوره‌های آموزشی ضمن خدمت است، هر هفته ۴ ساعت مرخصی می‌گیرد تا در کلاس‌ها شرکت کند.
تفاوت مرخصی تحصیلی با سایر مرخصی‌ها
نوع مرخصی هدف مدت زمان حقوق
تحصیلی ادامه تحصیل کوتاه‌مدت یا بلندمدت بستگی به قوانین دارد
استحقاقی استراحت یا مسافرت از قبل برنامه‌ریزی شده با حقوق
استعلاجی درمان بیماری بسته به گواهی پزشک با حقوق
بدون حقوق کارهای شخصی نامحدود (با توافق) بدون حقوق
نحوه درخواست مرخصی تحصیلی
۱. اخذ گواهی اشتغال به تحصیل از دانشگاه.
۲. تکمیل فرم درخواست مرخصی در محل کار.
۳. هماهنگی با مدیر برای تنظیم برنامه کاری.
۴. تحویل مدارک به واحد منابع انسانی.
⚠ نکته مهم: برخی شرکت‌ها شرط می‌گذارند که پس از پایان مرخصی تحصیلی، کارمند تعهد خدمتی داشته باشد (مثلاً ۲ سال در شرکت بماند).
آیا مرخصی تحصیلی در قانون کار ایران وجود دارد؟
بله! در برخی موارد، کارمندان دولت (مطابق قوانین استخدامی) می‌توانند از مرخصی تحصیلی استفاده کنند.
در شرکت‌های خصوصی، این موضوع تابع قرارداد کار است و ممکن است نیاز به مذاکره داشته باشد.
اگر کارفرما بدون دلیل منطقی درخواست مرخصی تحصیلی را رد کند، کارمند می‌تواند از طریق هیئت حل اختلاف کار پیگیری کند.
مرخصی ساعتی چیست؟
مرخصی ساعتی نوعی مرخصی با حقوق است که در آن، کارگر یا کارمند به جای استفاده از یک روز کامل مرخصی، تنها چند ساعت از زمان کاری خود را مرخص می‌گیرد. این نوع مرخصی برای انجام امور شخصی یا اداری کوتاه‌مدت مثل رفتن به بانک، پزشک، اداره ثبت و… استفاده می‌شود.
ویژگی‌های مرخصی ساعتی
با حقوق است (در صورت تأیید و رعایت سقف قانونی)
معمولاً از مرخصی استحقاقی سالانه کسر می‌شود
با تأیید مافوق یا مدیر مستقیم انجام می‌شود
دارای محدودیت در میزان استفاده روزانه یا ماهانه است (بسته به آیین‌نامه داخلی سازمان)
اگر از حد مجاز فراتر رود، ممکن است غیبت یا کسر حقوق محسوب شود
مدت مجاز مرخصی ساعتی
در بسیاری از ادارات و شرکت‌ها، حداکثر مرخصی ساعتی در یک روز ۲ تا ۴ ساعت است.
مجموع مرخصی ساعتی معمولاً نباید از مرخصی استحقاقی سالانه بیشتر شود.
در برخی سازمان‌ها، استفاده از مرخصی ساعتی در ساعات ابتدایی یا پایانی روز محدود یا ممنوع است.
مثال:
فرض کنید آقای رحیمی کارمند یک شرکت خصوصی است و باید برای معاینه پزشکی به مطب برود. وقت او ساعت ۱۰ صبح است و رفت‌و‌برگشت حدود ۲ ساعت طول می‌کشد.
او می‌تواند:
با اطلاع و تأیید مدیر، از ۲ ساعت مرخصی ساعتی استفاده کند.
این زمان از مرخصی استحقاقی سالانه او کسر می‌شود.
حقوق روزانه او تغییری نمی‌کند.
نکات مهم:
برخی ادارات، استفاده بیش از حد از مرخصی ساعتی را در ارزیابی عملکرد منفی لحاظ می‌کنند.
برای تأیید مرخصی ساعتی، ثبت در سیستم حضور و غیاب یا فرم درخواست ضروری است.
مرخصی ساعتی برای مأموریت اداری حساب نمی‌شود.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید