دوپینگ و پیگرد قانونی آن در ورزش حرفه ای

دوپینگ در ورزش حرفه‌ای به استفاده از مواد یا روش‌های ممنوع برای افزایش عملکرد ورزشی گفته می‌شود که می‌تواند منجر به پیگرد قانونی، محرومیت ورزشی و اقدامات کیفری شود.جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید

دوپینگ به معنای استفاده از مواد یا روش‌هایی است که به‌طور غیرقانونی عملکرد ورزشی را افزایش می‌دهند. این اصطلاح بیشتر در رقابت‌های حرفه‌ای به کار می‌رود و معمولاً شامل مصرف داروها، هورمون‌ها یا تکنیک‌هایی مثل تزریق خون است که باعث افزایش قدرت، استقامت یا سرعت ورزشکار می‌شود

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

چرا دوپینگ ممنوع است؟

• نقض عدالت رقابتی: ورزشکار با دوپینگ مزیتی ناعادلانه نسبت به دیگران پیدا می‌کند.
• خطرات جسمی و روانی:
  • مشکلات قلبی، فشار خون بالا، سکته
  • اختلالات هورمونی و ناباروری
  • افسردگی، پرخاشگری، اعتیاد
• آسیب به اعتبار حرفه‌ای: محرومیت از مسابقات، سلب مدال‌ها و جریمه‌های سنگین

 انواع دوپینگ

مجازات‌ها

• محرومیت ۲ تا ۴ سال برای تخلف اول
• محرومیت مادام‌العمر برای تخلف دوم
• سلب مقام، مدال و موقعیت شغلی در ورزش.

جرم دوپینگ به معنای ارتکاب اعمالی است که برخلاف قوانین و مقررات مربوط به سلامت و عدالت ورزشی، از طریق استفاده، توزیع، نگهداری یا فروش مواد یا روش‌های ممنوعه صورت می‌گیرد. این عمل ممکن است هم دارای وصف تخلف ورزشی باشد (که منجر به محرومیت و اقدامات انضباطی می‌شود) و هم در مواردی خاص، عنوان مجرمانه کیفری پیدا کند.

 از منظر حقوقی (در ایران):

در ایران، دوپینگ به خودی خود هنوز در قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری مستقلی ندارد، اما بر اساس آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به ورزش و دستورالعمل‌های ستاد ملی مبارزه با دوپینگ (نادو ایران)، ورزشکاران و عوامل متخلف تحت پیگرد قرار می‌گیرند. با این حال، اگر دوپینگ با عناوین مجرمانه‌ای مانند موارد زیر همراه باشد، قابلیت پیگرد کیفری دارد:

 مواردی که دوپینگ ممکن است جرم کیفری محسوب شود:

1. توزیع یا فروش مواد نیروزا یا داروهای غیرمجاز بدون مجوز پزشکی (مشمول ماده ۲ قانون تعزیرات حکومتی مربوط به امور بهداشتی)

2. واردات یا تولید غیرقانونی مواد دارویی ممنوعه

3. فریب نهادهای ناظر و جعل یا مخدوش کردن نمونه آزمایش‌ها (عنوان مجرمانه جعل یا تقلب)

4. آسیب رساندن به سلامت ورزشکاران (در قالب جرم ایراد صدمه بدنی غیرعمد یا عمد)

 در قوانین بین‌المللی (مانند WADA):

طبق مقررات آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (WADA)، دوپینگ یک تخلف ورزشی جدی است و مجازات‌هایی نظیر:

• محرومیت موقت یا دائم از شرکت در مسابقات

• سلب مدال یا عناوین قهرمانی

• جریمه نقدی و محدودیت فعالیت حرفه‌ای در پی دارد.

پس دوپینگ در درجه اول یک تخلف انضباطی-ورزشی است، اما بسته به نوع و میزان تخلف و نقش شخص (ورزشکار، مربی، پزشک یا توزیع‌کننده)، ممکن است به عنوان یک جرم کیفری نیز مورد پیگرد قرار گیرد. در آینده، با توجه به اهمیت سلامت عمومی و سلامت ورزشکاران، احتمال جرم‌انگاری مستقل دوپینگ در قوانین کیفری ایران نیز وجود دارد.

مجازات دوپینگ از نگاه حقوق ورزشی، بر اساس مقررات نهادهای بین‌المللی مانند آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (WADA) و آیین‌نامه‌های داخلی کشورها (از جمله ستاد ملی مبارزه با دوپینگ ایران – نادو)، بیشتر در قالب محرومیت‌های ورزشی، انضباطی و حرفه‌ای اعمال می‌شود، نه صرفاً کیفری. در ادامه به تفصیل این مجازات‌ها می‌پردازیم:

مجازات‌های اصلی دوپینگ در حقوق ورزشی:

1. محرومیت از فعالیت‌های ورزشی

• بار اول: بسته به نوع ماده ممنوعه و قصد ورزشکار، بین ۲ تا ۴ سال محرومیت.

• بار دوم یا بیشتر: می‌تواند منجر به محرومیت مادام‌العمر شود.

• محرومیت شامل: شرکت در مسابقات، تمرین با تیم، حضور در رقابت‌های بین‌المللی و داخلی، و هرگونه فعالیت رسمی در ورزش حرفه‌ای است.

2. ابطال نتایج رقابت‌ها

• حذف رتبه‌ها، سلب مدال، کاپ، امتیاز یا عنوان قهرمانی از ورزشکاری که مرتکب دوپینگ شده باشد.

• این مورد هم ورزشکار را از نتایج مسابقه محروم می‌کند و هم ممکن است تیم یا باشگاه مربوطه را دچار خسارت و تنبیه کند.

3. جریمه مالی

• برخی فدراسیون‌ها و سازمان‌های ورزشی ممکن است مبالغ سنگینی به‌عنوان جریمه در نظر بگیرند، مخصوصاً در ورزش‌های حرفه‌ای و تجاری.

4. محرومیت مربیان، پزشکان و عوامل فنی

• در صورتی که اثبات شود یک مربی، پزشک، فیزیوتراپیست یا مسئول تیم در دوپینگ نقش داشته، ممکن است به‌طور جداگانه بین چند سال تا مادام‌العمر از فعالیت در حوزه ورزش محروم شود.

5. الزام به بازآموزی یا دوره‌های اصلاحی

• برخی فدراسیون‌ها از ورزشکار خاطی می‌خواهند در دوره‌های آموزشی مبارزه با دوپینگ شرکت کرده و گواهی دریافت کند.

عوامل مؤثر در تعیین شدت مجازات:

• نوع ماده مصرف‌شده (محرک، هورمون، خون‌رسان و…)

• سابقه قبلی ورزشکار

• ثابت شدن عمد یا سهو

• میزان همکاری با نهادهای نظارتی

• زمان اعلام تخلف و پاسخ ورزشکار

نکته مهم:

در حقوق ورزشی، هدف از مجازات دوپینگ صرفاً تنبیه فرد متخلف نیست، بلکه بازدارندگی عمومی، حفظ سلامت ورزشکاران، عدالت در رقابت‌ها و صیانت از ارزش‌های اخلاقی ورزش است.

مسئولیت مطلق ورزشکار در قبال دوپینگ (Strict Liability Principle)

در حقوق ورزشی، اصل مسئولیت مطلق (Strict Liability) یکی از اصول اساسی در مبارزه با دوپینگ است. بر اساس این اصل، ورزشکار به‌صورت مطلق مسئول هرگونه ماده ممنوعه‌ای است که در بدن او یافت می‌شود، حتی اگر:

• به‌صورت غیرعمدی مصرف شده باشد.

• بدون اطلاع او در مکمل‌ها یا غذاها وجود داشته باشد.

• اشتباه پزشک یا مربی باعث مصرف آن شده باشد.

این اصل توسط آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (WADA) و دادگاه حکمیت ورزش (CAS) به رسمیت شناخته شده است.

دلایل وجود اصل مسئولیت مطلق

۱. جلوگیری از بهانه‌تراشی:

• ورزشکاران نمی‌توانند با ادعای “نمی‌دانستم” یا “تقصیر من نبود” از مجازات فرار کنند.

۲. حفظ انصاف در رقابت:

• هدف، پاک‌سازی ورزش از هرگونه ماده غیرمجاز، بدون در نظر گرفتن قصد و نیت ورزشکار است.

۳. تشویق به دقت بیشتر:

• ورزشکاران موظفند از هرچه مصرف می‌کنند (داروها، مکمل‌ها، مواد غذایی) اطمینان حاصل کنند.

استثنائات محدود به اصل مسئولیت مطلق

اگرچه ورزشکار در اکثر موارد مسئول است، اما در موارد بسیار نادر می‌تواند با اثبات شرایط خاص، مجازات را کاهش دهد:

۱. عدم تقصیر یا قصور (No Fault or Negligence):

• اگر ورزشکار ثابت کند هیچگونه تقصیری در مصرف ماده ممنوعه نداشته (مثلاً داروی او توسط شخص ثالث دستکاری شده)، ممکن است محرومیت به‌کلی لغو شود. (موارد نادر)

۲. تقصیر ناچیز (No Significant Fault or Negligence):

• اگر ورزشکار تقصیر کمی داشته باشد (مثلاً مکمل آلوده مصرف کرده، اما تحقیقات لازم را انجام داده)، ممکن است محرومیت از ۴ سال به ۲ سال کاهش یابد.

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

نمونه‌های عملی از مسئولیت مطلق

• پرونده کونتادو (دوچرخه‌سواری):

  • با وجود ادعای او مبنی بر آلوده بودن گوشت مصرفی به کلیبوترول، به دلیل اصل مسئولیت مطلق محروم شد.

• پرونده شاراپووا (تنیس):

  • ادعا کرد از وجود ملدونیم در داروی تجویز شده توسط پزشک بی‌اطلاع بود، اما بازهم محرومیت گرفت، هرچند به دلیل تقصیر ناچیز، مدت محرومیت کاهش یافت.

• ورزشکار همیشه مسئول است، مگر در موارد استثنایی که تقصیر نداشته باشد.

• آگاهی و احتیاط در مصرف هرگونه دارو یا مکمل ضروری است.

• دادگاه ورزشی (CAS) تنها مرجع کاهش مجازات در موارد خاص است.

این اصل نشان می‌دهد که سیستم مبارزه با دوپینگ انعطاف‌پذیر نیست و ورزشکاران باید مسئولیت کامل سلامتی و عملکرد خود را بپذیرند.

مسئولیت عینی ورزشکار در قبال دوپینگ یکی از اصول کلیدی در حقوق ورزشی و مقررات جهانی ضد دوپینگ است که بر اساس آن، ورزشکار صرفاً به دلیل وجود ماده ممنوعه در بدن خود، مسئول شناخته می‌شود؛ حتی اگر از مصرف آن بی‌اطلاع بوده یا قصد تقلب نداشته باشد

 تعریف مسئولیت عینی

در حقوق، مسئولیت عینی (Objective Liability) به حالتی گفته می‌شود که برای اثبات تخلف، نیازی به اثبات قصد، تقصیر یا بی‌مبالاتی فرد نیست. در حوزه دوپینگ، این اصل به معنای آن است که:

• اگر در نمونه آزمایش ورزشکار ماده ممنوعه یافت شود،
• بدون توجه به نحوه ورود آن ماده به بدن یا آگاهی ورزشکار،
• تخلف ضد دوپینگ تلقی شده و ورزشکار مسئول است.

 دلایل اعمال این اصل در ورزش

• حفظ عدالت رقابتی: جلوگیری از بهانه‌تراشی و ایجاد شرایط برابر برای همه ورزشکاران.
• بازدارندگی قوی: ورزشکاران را وادار می‌کند تا نسبت به هر دارو، مکمل یا ماده‌ای که مصرف می‌کنند، دقت کامل داشته باشند.
• ساده‌سازی فرآیند رسیدگی: اثبات نیت یا تقصیر در بسیاری از موارد دشوار است؛ این اصل فرآیند را تسهیل می‌کند.

تفاوت با مسئولیت مطلق

گرچه مسئولیت عینی شباهت زیادی با مسئولیت مطلق دارد، اما در حقوق ورزشی، مسئولیت عینی به ورزشکار اجازه می‌دهد در صورت اثبات عدم تقصیر یا بی‌مبالاتی قابل توجه، مدت محرومیت خود را کاهش دهد. این انعطاف‌پذیری در رویه دیوان داوری ورزش (CAS) نیز پذیرفته شده است

 انتقادات و چالش‌ها

• ممکن است ورزشکاران بی‌گناه قربانی شوند؛ مثلاً در موارد آلودگی ناخواسته یا اشتباه دارویی.
• بار اثبات بی‌گناهی بر دوش ورزشکار است، برخلاف اصل برائت در حقوق کیفری.
• برخی معتقدند این اصل با عدالت طبیعی در تضاد است، زیرا ورزشکار بدون اثبات تقصیر مجازات می‌شود.

مراجع رسیدگی به تخلفات دوپینگ در حقوق ورزشی

۱. آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ (WADA – World Anti-Doping Agency)

• وظیفه: تنظیم استانداردهای جهانی مبارزه با دوپینگ (کد جهانی ضد دوپینگ).

• نقش:

  • نظارت بر اجرای مقررات ضد دوپینگ در سطح بین‌المللی.

  • تأیید آزمایشگاه‌های معتبر دوپینگ.

  • بررسی پرونده‌های مهم دوپینگ.

۲. سازمان‌های ملی ضد دوپینگ (NADOs – National Anti-Doping Organizations)

• مثال:

  • ایران: سازمان ملی مبارزه با دوپینگ (NADO Iran).

  • آمریکا: USADA (آژانس ضد دوپینگ ایالات متحده).

• وظیفه:

  • اجرای مقررات WADA در سطح ملی.

  • انجام آزمایش‌های دوپینگ و بررسی تخلفات داخلی.

۳. فدراسیون‌های بین‌المللی ورزشی (IFs – International Federations)

• مثال: فیفا (فوتبال)، IAAF (دوومیدانی)، FINA (شنا).

• نقش:

  • رسیدگی به تخلفات دوپینگ در رشته مربوطه.

  • صدور حکم محرومیت و جریمه برای ورزشکاران متخلف.

۴. دادگاه حکمیت ورزش (CAS – Court of Arbitration for Sport)

• مقر: لوزان، سوئیس.

• وظیفه:

  • رسیدگی به اعتراضات ورزشکاران و نهادهای ورزشی نسبت به تصمیمات دوپینگ.

  • آخرین مرجع قضایی در اختلافات ورزشی (از جمله دوپینگ).

۵. کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) و پارالمپیک (IPC)

• نقش:

  • نظارت بر اجرای مقررات دوپینگ در المپیک و پارالمپیک.

  • محرومیت ورزشکاران از رقابت‌های المپیک در صورت تخلف.

۶. مراجع قضایی ملی (در برخی کشورها)

• مثال:

  • در فرانسه، اسپانیا و آلمان، دوپینگ می‌تواند جرم کیفری محسوب شود و در دادگاه‌های عادی رسیدگی گردد.

  • در ایران، در موارد حاد، پرونده ممکن است به دادگاه‌های داخلی ارجاع شود.

فرآیند رسیدگی به دوپینگ

۱. آزمایش دوپینگ: توسط آزمایشگاه‌های معتبر WADA انجام می‌شود.
۲. اعلام نتیجه مثبت: به سازمان مربوطه (مثلاً فدراسیون یا NADO) گزارش می‌شود.
۳. تحقیق مقدماتی: توسط نهاد متولی (مثلاً فدراسیون یا کمیته انضباطی) انجام می‌شود.
۴. صدور حکم اولیه: توسط فدراسیون یا سازمان ملی ضد دوپینگ.
۵. اعتراض به CAS: در صورت عدم پذیرش حکم توسط ورزشکار.
۶. حکم نهایی: توسط CAS صادر می‌شود و لازم الاجراست.

• WADA و فدراسیون‌های بین‌المللی اصلی‌ترین مراجع رسیدگی به دوپینگ هستند.

• CAS بالاترین مرجع حل اختلاف در پرونده‌های دوپینگ است.

• در برخی کشورها، دادگاه‌های کیفری نیز ممکن است وارد شوند.

• ورزشکاران می‌توانند در صورت اعتراض، به CAS شکایت کنند.

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

جهت رزرو وقت مشاوره خود با وکلای ما با شماره های زیر تماس بگیرید :

2 230 230 0912

121 61 61 0912

83 944 83 0912

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».