حقوق کارگر در قانون کار 1404

در قانون کار ایران، سلب حقوق کارگر (مانند عدم پرداخت دستمزد، محرومیت از مزایا یا اخراج غیرقانونی) در شرایط خاصی ممکن است رخ دهد، اما کارفرما فقط در صورت تخلفات جدی کارگر می‌تواند اقدام به کاهش یا قطع حقوق کند. در غیر این صورت، این اقدامات غیرقانونی محسوب شده و کارگر می‌تواند اعتراض کند.

تخلفات کارگر که ممکن است منجر به کسر حقوق یا اخراج شود:

طبق مواد ۷۶ تا ۸۴ قانون کار ایران، کارفرما فقط در موارد زیر می‌تواند از پرداخت بخشی از حقوق خودداری کند یا کارگر را اخراج نماید:

۱. غیبت غیرموجه

• اگر کارگر بدون دلیل موجه (مانند بیماری یا حوادث غیرمترقبه) غیبت کند، به ازای هر روز غیبت، دستمزد روزانه کسر می‌شود.

• در صورت غیبت بیش از ۱۰ روز متوالی یا ۲۵ روز متناوب در سال، کارفرما می‌تواند کارگر را اخراج کند.

۲. ترک غیرمجاز محل کار

• اگر کارگر بدون اجازه، محل کار را ترک کند یا از انجام وظایف خود خودداری نماید، کارفرما می‌تواند دستمزد آن روز را پرداخت نکند.

۳. تخلفات انضباطی

• مانند سرقت، تقلب، افشای اسرار شرکت، ضرب و جرح همکاران یا مشتریان، که می‌تواند منجر به کسر حقوق، تعلیق یا اخراج شود.

۴. عدم رعایت مقررات ایمنی

• اگر کارگر عمداً مقررات ایمنی را رعایت نکند و باعث خسارت شود، ممکن است بخشی از حقوقش برای جبران خسارت کسر شود.

۵. قصور در انجام وظایف محوله

• در صورت تکرار قصور شدید (مانند عدم انجام وظایف اساسی شغل)، کارفرما می‌تواند پس از تذکر کتبی، کارگر را اخراج کند.

نکات مهم:

• کارفرما نمی‌تواند خودسرانه حقوق کارگر را قطع یا کسر کند، مگر با حکم هیئت تشخیص اختلاف کار.

• در صورت اخراج غیرقانونی، کارگر می‌تواند به هیئت حل اختلاف کار شکایت کند و تا ۳۰ ماه حقوق (بسته به سابقه کار) دریافت نماید.

• کسورات بیمه و مالیات جزء حقوق کارگر محسوب نشده و قانونی هستند

ویژگی حقوق کار :

ویژگی‌های حقوق کار به عنوان شاخه‌ای از حقوق که روابط میان کارگر، کارفرما و دولت را تنظیم می‌کند، عبارتند از:

1. حمایت‌گرا بودن (حامی حقوق کارگر)

• اکثر قوانین کار به نفع کارگر طراحی شده‌اند، چون او طرف ضعیف‌تر رابطه کاری محسوب می‌شود.

• مثال: تعیین حداقل دستمزد، محدودیت ساعات کار، مرخصی اجباری.

2. امری و آمره بودن (غیرقابل توافق برخلاف قانون)

• بسیاری از مقررات کار اجباری هستند و کارگر و کارفرما نمی‌توانند برخلاف آن توافق کنند.

• مثال: حتی اگر در قرارداد نوشته شود “کارگر حق اضافه‌کاری ندارد”، این شرط باطل است چون قانون کار اضافه‌کاری را مجاز می‌داند.

3. ترکیبی از حقوق عمومی و خصوصی

• بخشی از آن به روابط خصوصی کارگر و کارفرما می‌پردازد (مثل قرارداد کار).

• بخشی دیگر مربوط به نظارت دولت است (مثل بازرسی از کارگاه‌ها).

4. تغییرپذیری نسبت به شرایط اجتماعی و اقتصادی

• قوانین کار معمولاً با تغییرات جامعه (تورم، بیکاری، پیشرفت فناوری) به‌روز می‌شوند.

• مثال: افزایش سالانه حداقل دستمزد بر اساس تورم.

5. تأکید بر عدالت اجتماعی

• هدف اصلی حقوق کار، ایجاد تعادل بین حقوق کارگر و کارفرما و کاهش استثمار است.

• مثال: ممنوعیت کار اجباری، ممنوعیت تبعیض در استخدام.

6. تشریفاتی بودن (رعایت فرم‌های قانونی)

• برای اعتبار بخشیدن به روابط کار، برخی مقررات شکلی خاص دارند.

• مثال: ضرورت ثبت قرارداد کار، الزام به صدور فیش حقوقی.

7. جهانی بودن نسبی

• بسیاری از اصول حقوق کار (مثل ممنوعیت کار کودکان) در اسناد بین‌المللی مانند سازمان بین‌المللی کار (ILO) پذیرفته شده‌اند.

8. ضمانت اجرای قوی

• تخلف از قوانین کار معمولاً جریمه‌های سنگین (نقدی، حبس یا تعطیلی کارگاه) دارد.

• مثال: اگر کارفرما بیمه نپردازد، علاوه بر جریمه، ممکن است به حبس محکوم شود.

تفاوت حقوق کار با حقوق مدنی:
در حالی که حقوق مدنی به اصل آزادی قراردادها پایبند است، حقوق کار بیشتر محدودکننده آزادی قراردادها است تا از کارگر حمایت کند

مرجع صالح برای رسیدگی به شکایات مربوط به حقوق کارگر در ایران، نهادهایی هستند که زیر نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعالیت می‌کنند و به صورت خاص برای حل اختلافات بین کارگر و کارفرما تشکیل شده‌اند.

در این مسیر دو مرجع اصلی وجود دارد:

 1. هیأت تشخیص

 وظیفه:

• رسیدگی اولیه به شکایات کارگر یا کارفرما در خصوص:

  • حقوق و مزایا

  • اخراج یا ترک کار

  • فسخ قرارداد کار

  • مرخصی، عیدی، سنوات و …

 ترکیب اعضا:

• نماینده وزارت کار (رئیس هیأت)

• نماینده کارگران

• نماینده کارفرمایان

 نحوه رسیدگی:

• شکایت ابتدا به صورت کتبی در اداره کار منطقه ثبت می‌شود.

• هیأت تشخیص پس از دعوت طرفین، جلسه برگزار و رأی صادر می‌کند.

 2. هیأت حل اختلاف

 وظیفه:

• رسیدگی به اعتراض نسبت به رأی هیأت تشخیص

• همچنین موارد خاص و پیچیده‌تر اختلافات کاری

 ترکیب اعضا:

• سه نفر نماینده دولت

• سه نفر نماینده کارگران

• سه نفر نماینده کارفرمایان

 نحوه رسیدگی:

• رأی هیأت حل اختلاف، قطعی و لازم‌الاجرا است (مگر در موارد استثنایی با امکان شکایت در دیوان عدالت اداری).

 نحوه ثبت شکایت توسط کارگر:

1. مراجعه به اداره کار منطقه (اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی)

2. تکمیل فرم شکایت

3. ارائه مدارک مانند:

   • قرارداد کار

   • فیش حقوقی یا حساب بانکی

   • کارت بیمه تأمین اجتماعی

   • مدارک مربوط به اخراج یا ترک کار

 مهلت قانونی طرح شکایت:

• قانون زمان مشخصی برای شکایت پیش‌بینی نکرده، اما بهتر است حداکثر ظرف یک سال از تاریخ اختلاف اقدام شود.

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».