اموال مجهول المالک به اموالی گفته میشود که مالک مشخصی ندارند یا مالک آنها ناشناخته است جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید.
اموال مجهول المالک به اموالی گفته میشود که مالک دارند اما مالک آنها مشخص یا قابل شناسایی نیست. یعنی برخلاف اموال بی‌صاحب یا اموال مباح که اساساً مالک ندارند، در اینجا فرض بر این است که مال مورد نظر متعلق به شخصی هست، ولی آن شخص پیدا نشده یا شناخته نمی‌شود.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
اموال مجهولالمالک به اموالی گفته میشود که مالک مشخصی ندارند یا مالک آنها ناشناخته است جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید.
برای مثال، اگر کسی پولی پیدا کند که در گوشه‌ای افتاده و هیچ‌کسی برای آن ادعای مالکیت نکرده، ولی مشخص است که این پول گم شده و به کسی تعلق دارد، این پول مال مجهولالمالک است. یا اگر پولی از طرف حسابی ناشناس به حسابت واریز شود و نتوان هویت و منبع آن را پیدا کرد، باز هم در این دسته قرار می‌گیرد.
جهت رزرو وقت مشاوره خود با وکلای ما با شماره های زیر تماس بگیرید :
از نظر فقهی و قانونی، انسان اجازه ندارد خودش به دلخواه این اموال را مصرف کند یا برای خودش نگه دارد. باید این اموال با اجازه حاکم شرع (مثل ولی فقیه یا نمایندگان قانونی او) برای امور خیریه یا عام‌المنفعه مصرف شود. در ایران معمولاً این کار توسط دادگاه، سازمان اوقاف یا نهادهایی مثل قوه قضاییه انجام میشود که حساب‌های مشخصی برای این موضوع دارند.
در واقع، چون مالک حقیقی ناشناس است و نمی‌توان رضایت او را جلب کرد، برای جلوگیری از ظلم و تجاوز به حقوق دیگران، تصرف شخصی در این نوع مال جایز نیست مگر با اجازه شرعی.
تعیین تکلیف این اموال :
تعیین تکلیف اموال مجهولالمالک در ایران طبق احکام فقهی و نیز قوانین موضوعه، دارای روند مشخصی است. این روند معمولاً شامل موارد زیر است:
۱. احراز مجهولالمالک بودن مال
در ابتدا باید مشخص شود که مال واقعاً مجهولالمالک است؛ یعنی:
مالکی دارد، اما قابل شناسایی نیست.
تلاش کافی برای یافتن مالک صورت گرفته ولی نتیجه‌ای نداشته (مثلاً اطلاع‌رسانی، پیگیری بانکی، جست‌وجوی اسناد هویتی و…).
۲. عدم جواز تصرف شخصی
شخصی که این مال را پیدا کرده یا در اختیار دارد، حق تصرف شخصی در آن را ندارد؛ نه می‌تواند آن را مصرف کند، نه بفروشد و نه به دیگری ببخشد.
۳. ارجاع به حاکم شرع یا مقام قضایی
در جمهوری اسلامی ایران، تعیین تکلیف اموال مجهولالمالک با حاکم شرع است؛ یعنی:
مال باید به دادگاه صالح (اغلب دادستانی) تحویل داده شود.
یا نزد مقام مجاز شرعی (مثل نماینده ولی فقیه در سازمان خاص) اعلام گردد.
۴. تحویل به حساب خاص یا مصرف در امور عمومی
در عمل یکی از دو کار انجام میشود:
تحویل به حساب مخصوص قوه قضائیه (حسابی به نام “وجوه مجهولالمالک”) که برای جمع‌آوری این اموال اختصاص یافته است.
یا با اجازه مقام قضایی یا نماینده ولی فقیه، مال در امور خیریه، عام‌المنفعه یا نیازمندان هزینه میشود.
۵. امکان بازگشت به مالک واقعی
اگر بعدها مالک واقعی پیدا شود و بتواند مالکیت خود را اثبات کند، امکان مطالبه مال یا دریافت معادل آن از محل مصرف یا حساب مربوطه وجود دارد.
به طور خلاصه، هرگونه تعیین تکلیف این اموال باید با اجازه شرعی و قانونی باشد، و مسیر قانونی آن عمدتاً از طریق دادستانی، قوه قضائیه یا نهادهای وابسته به ولی فقیه صورت می‌گیرد.
در قانون مدنی ایران، اصطلاح «اموال مجهولالمالک» به‌صراحت و مستقیم تعریف نشده است، اما احکام مرتبط با آن را می‌توان در کنار برخی مواد قانونی و همچنین با استناد به فقه امامیه، در عمل مشخص کرد.
با این حال، در برخی مواد قانونی دیگر مثل قانون اجرای احکام مدنی، قانون مجازات اسلامی، و آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌های قوه قضائیه به‌صورت کاربردی با این مفهوم برخورد شده است.
در ادامه به برخی مواد و نکات مرتبط اشاره می‌کنم:
۱. قانون مدنی – درباره مال پیدا شده (لقطه)
ماده ۸۷۶ تا ۸۸۴ قانون مدنی مربوط به «لقطه» (مال پیدا شده) است، که از نظر فقهی نزدیک‌ترین مفهوم به «مال مجهولالمالک» است.
مثلاً:
ماده ۸۷۶: «لقطه مالی است که شخص آن را در جایی یافته و مالک آن را نمی‌شناسد.»
ماده ۸۷۸: «یابنده باید سعی کند مالک را پیدا کند و اعلان کند…»
اگر بعد از تلاش‌ها مالک پیدا نشود، طبق نظر فقهی و رویه قضایی، این مال مجهولالمالک تلقی میشود.
۲. منابع فقهی و رویه قضایی
در فقه امامیه (که مبنای قانون مدنی ایران است)، تصرف در مال مجهولالمالک بدون اذن حاکم شرع حرام است، و این اصل در رویه قضایی ایران پذیرفته شده.
۳. دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های قوه قضائیه
در آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های داخلی قوه قضائیه، برای اموال مجهولالمالک، معمولاً یکی از این اقدامات پیش‌بینی شده:
سپردن به حساب بانکی خاص نزد خزانه‌داری یا قوه قضائیه (وجوه بلاصاحب یا مجهولالمالک)
ضبط قانونی با مجوز مقام قضایی و مصرف در امور عام‌المنفعه با مجوز ولی فقیه
در قانون مدنی ایران تعریف صریحی از “مال مجهولالمالک” نیامده است، اما از طریق احکام مربوط به لقطه و با تکیه بر فقه و رویه قضایی، این نوع اموال شناخته می‌شوند و تعیین تکلیف آنها با اجازه حاکم شرع (یا نماینده او) صورت می‌گیرد.
تفاوت مجهول المالک ثبتی و مدنی
تفاوت بین «مجهولالمالک مدنی» و «مجهولالمالک ثبتی» در نوع کاربرد آنها و مرجع رسیدگی به آن‌هاست.
مجهولالمالک مدنی مفهومی است که از فقه و قانون مدنی گرفته شده. در این حالت، مال مشخص است که مالک دارد، اما مالک آن ناشناس یا غیرقابل شناسایی است. مثل وقتی که کسی پولی پیدا می‌کند یا مبلغی به حسابش واریز میشود و نمی‌داند از طرف چه کسی آمده است. در این موارد، چون مالک معلوم نیست، فرد نمی‌تواند خودسرانه در مال تصرف کند و باید با اجازه حاکم شرع یا مقام قضایی برای امور خیریه یا عام‌المنفعه مصرف شود. این نوع مال اگر بعدها مالک واقعی‌اش پیدا شود، باید به او بازگردانده شود.
در مقابل، مجهولالمالک ثبتی مفهومی است که در نظام ثبت اسناد و املاک مطرح میشود. در اینجا موضوع درباره املاک و زمین‌هایی است که مالک آنها در اسناد رسمی و ثبتی مشخص نیست یا کسی برای ثبت آن ادعا نکرده است. اداره ثبت، آگهی‌هایی منتشر می‌کند و اگر در مدت معین کسی ادعا نکند یا مدارکی ارائه ندهد، آن ملک به عنوان مجهولالمالک تلقی میشود. در این صورت، معمولاً ملک به نام دولت یا بیت‌المال ثبت میشود.
به طور خلاصه، مال مجهولالمالک مدنی بیشتر درباره اموال منقول و در سطح فردی مطرح است، در حالی که مجهولالمالک ثبتی مربوط به اموال غیرمنقول مثل زمین و خانه است و از طریق اداره ثبت اسناد پیگیری میشود.
حکم مجهول المالک رهبری چیست ؟
حکم مقام معظم رهبری درباره اموال مجهولالمالک (بر اساس استفتائات منتشرشده) این است که:
تصرف در اموال مجهولالمالک جایز نیست مگر با اجازه حاکم شرع.
اموال مجهول المالک
طبق فتوای آیت‌الله خامنه‌ای، اموالی که صاحب مشخصی ندارند اما معلوم است که صاحب دارند (یعنی بی‌صاحب یا مباح نیستند)، باید با اجازه ولیّ فقیه یا نماینده‌ی منصوب او تعیین تکلیف شوند.
چند نکته کلیدی از فتوای ایشان:
مصرف شخصی ممنوع است. کسی که مال مجهولالمالک در اختیارش است، حق ندارد آن را برای خود استفاده کند، حتی اگر نیت خیر داشته باشد.
تحویل به حاکم شرع لازم است. باید مال را به دادستان شرع، دفتر مقام رهبری، یا نماینده ولی فقیه در منطقه اطلاع داد یا تحویل داد تا تصمیم‌گیری شود.
اجازه استفاده در امور خیریه فقط با اذن است. نمی‌توان بدون کسب مجوز شرعی آن را صرف فقرا یا کار خیر کرد؛ لازم است اذن خاص یا عام از ولی فقیه دریافت شود.
اگر بعدها مالک پیدا شود، باید مال به او بازگردانده شود. اگر پس از مصرف مال، مالک واقعی شناسایی شود، در صورت امکان باید عین مال یا معادل آن به او داده شود.
مصداق شرعی این حکم چیست؟
این حکم برگرفته از فقه امامیه و اصل «حرمت تصرف در مال غیر بدون رضایت» است، و ولیّ فقیه به عنوان حاکم شرع حق تصرف در اموال مجهولالمالک را از طرف مالک فرضی برعهده دارد.
مراحل ثبت ملک مجهولالمالک در نظام حقوقی و ثبتی ایران به‌ویژه بر اساس قانون ثبت اسناد و املاک، به‌صورتی طراحی شده که اگر ملکی مالک مشخص نداشته باشد یا کسی برای آن ادعای مالکیت نکند، دولت بتواند به‌صورت قانونی آن را ثبت و ساماندهی کند. در ادامه مراحل کلی ثبت چنین ملکی را توضیح می‌دهم:
۱. شناسایی ملک فاقد مالک
در این مرحله، ملک یا زمینی شناسایی میشود که:
سابقه ثبت رسمی ندارد.
هیچ شخصی تاکنون آن را به نام خود ثبت نکرده است.
اسناد مالکیت معتبری برای آن موجود نیست.
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
مشاوره حقوقی رایگان با وکیل پایه یک دادگستری 09126161121
گاهی سازمان‌ها یا اشخاص، یا خود اداره ثبت، برای این املاک درخواست ثبت می‌دهند.
اگر شخص حقیقی یا حقوقی درخواست ثبت دهد، باید مدارک مربوط به تصرف و مالکیت را ارائه کند.
اگر اداره ثبت از طریق بررسی‌های محلی متوجه شود که ملکی صاحب ندارد، خودش می‌تواند پیگیر ثبت آن شود.
۳. انتشار آگهی نوبتی
اداره ثبت، آگهی‌هایی منتشر می‌کند (در روزنامه رسمی و محلی) که در آن مشخصات ملک درج شده و اعلام می‌کند اگر کسی ادعای مالکیت دارد، ظرف دو ماه مراجعه کند و دلایل خود را ارائه دهد.
۴. رسیدگی به اعتراضات احتمالی
اگر در مهلت قانونی، کسی اعتراض کند و مدارک مالکیت ارائه دهد، پرونده به هیئت حل اختلاف یا دادگاه ارجاع میشود تا تکلیف مالکیت روشن شود.
۵. عدم مراجعه و اعتراض
اگر در مدت زمان مقرر هیچ‌کس مراجعه نکند یا اعتراضی نشود، ملک به‌عنوان ملک مجهولالمالک شناخته میشود.
۶. صدور سند مالکیت به نام دولت
در صورت نبود ادعا و اثبات اینکه ملک فاقد مالک خصوصی است، اداره ثبت می‌تواند سند مالکیت به نام دولت جمهوری اسلامی ایران (معمولاً با نمایندگی سازمان منابع طبیعی، راه و شهرسازی یا سایر نهادهای ذی‌ربط) صادر کند.
۷. ثبت در دفتر املاک و دفاتر رسمی
پس از صدور سند، ملک رسماً در دفتر املاک ثبت میشود و دارای شماره پلاک ثبتی می‌گردد.
جهت رزرو وقت مشاوره خود با وکلای ما با شماره های زیر تماس بگیرید :
اگر پس از ثبت ملک به نام دولت، شخصی مدارکی ارائه کند که ثابت کند مالک حقیقی ملک است، می‌تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه دلایل قوی تقاضای ابطال سند و بازگرداندن ملک را مطرح کند.
خرید و فروش اموال مجهولالمالک از نظر شرعی و قانونی در ایران جایز نیست، مگر با رعایت شرایط خاص و با مجوزهای لازم. دلیل اصلی این ممنوعیت، این است که این اموال مالک دارند ولی مالک‌شان ناشناس است و بنابراین، تصرف و انتقال آنها بدون اجازه شرعی، نوعی تصرف در مال غیر محسوب میشود.
در ادامه، نحوه درست و قانونی برخورد با خرید و فروش این نوع اموال را توضیح می‌دهم:
۱. خرید و فروش شخصی ممنوع است
اگر مال یا ملکی شناخته شود که مجهولالمالک است، هیچ فردی حق ندارد:
آن را برای خود بخرد یا بفروشد؛
در قبال آن پولی بگیرد یا بدهد؛
حتی به صورت صلح یا هبه به کسی منتقل کند.
زیرا چنین معامله‌ای غیرشرعی و باطل است، چون مالکیت واقعی مشخص نیست و رضایت مالک وجود ندارد.
۲. لزوم مراجعه به مرجع قانونی یا شرعی
برای تعیین تکلیف چنین مالی، باید به مراجع ذی‌صلاح مراجعه شود:
در اموال منقول (مثل پول، اشیای گمشده و…) به دادستانی یا دفتر ولی‌فقیه اطلاع داده شود.
در اموال غیرمنقول (مثل زمین و ملک)، اگر در فرآیند ثبت قرار دارد، باید از طریق اداره ثبت اسناد و املاک پیگیری شود.
۳. ثبت به نام دولت در صورت نبود ادعا
در مورد املاک مجهولالمالک، اگر هیچ‌کس برای مدت قانونی ادعای مالکیت نکند، ملک با طی مراحل قانونی می‌تواند به نام دولت ثبت شود. پس از ثبت رسمی، دولت می‌تواند آن را:
واگذار کند؛
به فروش بگذارد (مثلاً از طریق مزایده دولتی)؛
یا در طرح‌های عمومی مورد استفاده قرار دهد.
در این صورت، خرید از دولت یا نهاد مالک رسمی (مثل منابع طبیعی یا بنیاد مسکن) مشروع و قانونی خواهد بود.
۴. در صورت شناسایی مالک واقعی
اگر پس از خرید ملک یا مال، مالک واقعی پیدا شود و اثبات کند که مال متعلق به اوست، خریدار موظف است:
مال را به او بازگرداند؛ یا
معادل آن را جبران کند.
بنابراین خرید چنین مالی، حتی اگر از روی ناآگاهی باشد، ممکن است به ضمان شرعی و حقوقی منجر شود.
خرید و فروش اموال مجهولالمالک بدون طی مراحل قانونی، باطل و حرام است. تنها راه درست، طی مسیر قانونی و گرفتن اجازه از ولی فقیه یا مقام قضایی و خرید از مالک رسمی شناخته‌شده (مثلاً دولت) است.
اگر می‌خواهی بدون خطر، ملکی را بخری که احتمال می‌دهی مجهولالمالک است، حتماً از اداره ثبت اسناد، شورای محل، منابع طبیعی یا دادستانی استعلام بگیر.
اموال مجهول المالک
آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت
مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید
اموال مجهولالمالک به اموالی گفته میشود که مالک مشخصی ندارند یا مالک آنها ناشناخته است جهت رزرو وقت مشاوره با شماره 09126161121 تماس حاصل فرمائید.
« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».
