اعاده دادرسی حقوقی

برای طرح اعاده دادرسی حقوقی، متقاضی باید مدارکی را به دادگاه ارائه دهد که نشان‌دهنده وجود یکی از جهات قانونی اعاده دادرسی باشد. این مدارک باید مستدل، مستند و قانونی باشند تا دادگاه را قانع کنند که رسیدگی مجدد به رأی قطعی لازم است.

در ادامه، مدارک مورد نیاز برای درخواست اعاده دادرسی را به صورت کامل توضیح می‌دهم:

 ۱. دادخواست اعاده دادرسی

• باید در فرم مخصوص دادخواست تنظیم شود.

• شامل مشخصات کامل خواهان و خوانده، شماره و تاریخ رأی قطعی مورد اعتراض، توضیح دلیل اعاده دادرسی و استناد به یکی از جهات هفت‌گانه ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی باشد.

 ۲. رأی قطعی دادگاه

• ارائه نسخه رسمی رأی قطعی که نسبت به آن اعتراض دارید، الزامی است.

• این رأی باید قابل تطبیق با یکی از جهات اعاده دادرسی باشد.

۳. مدارک اثبات‌کننده جهت اعاده دادرسی

بسته به اینکه شما به کدام یک از دلایل قانونی استناد می‌کنید، مدارک متفاوتی نیاز دارید:

• در صورت استناد به جعل:
  رأی قطعی دادگاه کیفری مبنی بر جعلی بودن سند.

• در صورت استناد به تقلب یا حیله:
  مدارکی که وقوع تقلب در دادرسی یا فریب دادگاه را اثبات کند.

• در صورت استناد به کشف سند جدید:
  سند جدید همراه با توضیحی که نشان دهد سند پیش از آن وجود نداشته یا قابل دسترسی نبوده و در نتیجه پرونده تأثیرگذار است.

• در صورت وجود دو حکم متناقض:
  ارائه دو حکم قطعی متناقض درباره یک موضوع و اصحاب دعوا.

• در صورت اقرار قاضی به اشتباه:
  اظهارنظر رسمی یا مکتوب قاضی مبنی بر اشتباه مؤثر در صدور رأی.

• در صورت صدور رأی خلاف بین قانون:
  استناد به مواد صریح قانونی و شرح مغایرت رأی با آن.

 ۴. مدارک هویتی متقاضی

• کپی کارت ملی و شناسنامه.

• در صورتی که وکیل دادخواست را تقدیم می‌کند، وکالت‌نامه رسمی وکیل نیز باید ضمیمه شود.

 ۵. رسید پرداخت هزینه دادرسی

• پرداخت هزینه قانونی مربوط به اعاده دادرسی الزامی است و باید رسید بانکی آن ضمیمه دادخواست شود.

اعاده دادرسی ابزاری استثنایی برای اعتراض به رأی قطعی است، بنابراین ارائه دلایل مستند و محکم ضروری است. بدون وجود اسناد کافی و انطباق با جهات قانونی، درخواست رد خواهد شد.

ماده 477 :

متن ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری:

ماده ۴۷۷ – در صورتی که رئیس قوه قضائیه رأی قطعی صادره از مراجع قضائی را خلاف شرع بیّن تشخیص دهد، اعم از اینکه این تشخیص رأساً یا به درخواست دادستان کل کشور، رئیس دیوان عالی کشور یا رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح باشد، می‌تواند دستور توقف اجرای حکم را صادر و پرونده را برای رسیدگی ماهوی به دیوان عالی کشور ارجاع نماید.

دیوان عالی کشور موظف است در شعبه‌ای که رئیس قوه قضائیه تعیین می‌کند، رسیدگی و رأی قطعی صادر نماید. رأی صادره برای شعبه مرجوع‌الیه و سایر مراجع قضائی لازم‌الاتباع است.

شرح و تفسیر ماده ۴۷۷:

«در صورتی که رئیس قوه قضائیه رأی قطعی صادره از مراجع قضائی را خلاف شرع بیّن تشخیص دهد…»

• یعنی فقط رئیس قوه قضائیه صلاحیت دارد رأیی را که قطعی شده (یعنی دیگر قابل اعتراض نیست) مورد بررسی قرار دهد.

• منظور از خلاف شرع بیّن این است که رأی آشکارا مخالف با احکام مسلم و قطعی شرعی باشد (نه اختلاف‌نظرهای فقهی یا اجتهادی).

«…اعم از اینکه این تشخیص رأساً یا به درخواست دادستان کل کشور، رئیس دیوان عالی کشور یا رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح باشد…»

• این تشخیص می‌تواند به دو صورت اتفاق بیفتد:

  1. رئیس قوه قضائیه شخصاً و بدون درخواست کسی متوجه خلاف شرع بودن رأی شود.

  2. سه مقام خاص درخواست بررسی دهند:

     • دادستان کل کشور

     • رئیس دیوان عالی کشور

     • رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح (در پرونده‌های نظامی)

«…می‌تواند دستور توقف اجرای حکم را صادر و پرونده را برای رسیدگی ماهوی به دیوان عالی کشور ارجاع نماید.»

• رئیس قوه قضائیه این اختیار را دارد که:

  • اجرای حکم را متوقف کند تا از بروز آسیب یا خطای برگشت‌ناپذیر جلوگیری شود.

  • سپس پرونده را برای رسیدگی ماهوی (محتوایی) به دیوان عالی کشور بفرستد.

«دیوان عالی کشور موظف است در شعبه‌ای که رئیس قوه قضائیه تعیین می‌کند، رسیدگی و رأی قطعی صادر نماید.»

• رسیدگی مجدد توسط شعبه خاصی از دیوان عالی انجام می‌شود که توسط رئیس قوه قضائیه تعیین شده است.

• این رسیدگی شامل بازبینی پرونده و صدور یک رأی جدید و قطعی است.

«رأی صادره برای شعبه مرجوع‌الیه و سایر مراجع قضائی لازم‌الاتباع است.»

• یعنی رأیی که دیوان عالی کشور در این مرحله صادر می‌کند:

  • برای دادگاه صادرکننده رأی اولیه (شعبه مرجوع‌الیه)

  • و برای تمام مراجع قضایی دیگر لازم‌الاجرا و الزام‌آور است.

ماده ۴۷۷ برای اصلاح آرای قطعی کیفری که به‌شکل واضح و آشکار با شرع در تضادند، در نظر گرفته شده و یک مسیر فوق‌العاده و محدود برای جلوگیری از ظلم احتمالی است.

احتمال قبولی اعاده دادرسی حقوقی :

احتمال قبولی اعاده دادرسی حقوقی نسبتاً کم و استثنایی است، زیرا این نهاد، یک طریق فوق‌العاده اعتراض به رأی قطعی محسوب می‌شود که فقط در موارد خاص و با دلایل کاملاً مستند و معتبر پذیرفته می‌شود.

۱. انحصار جهات قانونی

اعاده دادرسی فقط در صورتی پذیرفته می‌شود که یکی از جهات هفت‌گانه مندرج در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی به‌درستی و با دلیل قابل اثبات، ارائه شده باشد.
اگر دلیل شما خارج از این موارد باشد (مثلاً صرف ادعای بی‌عدالتی یا نارضایتی از رأی)، درخواست رد خواهد شد.

۲. اثبات مستدل و مستند جهت اعاده دادرسی

برای قبولی اعاده، فقط ادعا کافی نیست. باید:

• مثلاً اگر به جعل سند استناد می‌کنید، رأی قطعی کیفری دایر بر جعل را ارائه دهید.

• اگر می‌گویید سند جدیدی کشف شده، باید نشان دهید این سند در زمان رسیدگی موجود نبوده و در رأی دادگاه تأثیرگذار است.

• اگر به خلاف بین قانون بودن رأی استناد می‌کنید، باید به ماده مشخص قانونی و مغایرت صریح اشاره کنید.

۳. ارائه درخواست در مهلت قانونی

درخواست اعاده دادرسی باید در مهلت‌های مقرر در ماده ۴۲۹ تنظیم و ارائه شود، مگر در مواردی که جهت اعاده (مثل کشف سند جدید) بعد از صدور رأی پدید آمده باشد.
درخواست‌های خارج از مهلت، بدون ورود در ماهیت رد می‌شوند.

۴. عدم تکرار سابقه رد اعاده دادرسی

اگر پیش از این اعاده دادرسی درباره همان موضوع ارائه شده و رد شده باشد، تکرار آن بدون دلیل جدید معمولاً پذیرفته نمی‌شود.

نتیجه‌گیری: احتمال قبولی

• در پرونده‌های عادی و بدون دلیل روشن و قوی: احتمال قبولی بسیار پایین است.

• در پرونده‌هایی با اسناد و مدارک مستدل، کشف سند جدید یا اثبات تقلب یا جعل: احتمال قبولی بیشتر است.

• در عمل، درصد بسیار کمی از درخواست‌های اعاده دادرسی پذیرفته می‌شود، زیرا قانونگذار قصد دارد قطعیت آراء را حفظ کند و تنها در صورت اشتباه یا بی‌عدالتی جدی، رأی را نقض نماید.

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید

جهات :

جهات اعاده دادرسی در دعاوی حقوقی، به دلایل مشخص و محدودی گفته می‌شود که اگر یکی از آن‌ها در پرونده‌ای محقق شود، شخص متضرر از رأی قطعی می‌تواند تقاضای رسیدگی مجدد به همان دعوا را از طریق اعاده دادرسی داشته باشد.

این جهات در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی آمده‌اند. در ادامه هر یک را به زبان ساده و همراه با مثال توضیح می‌دهم:

۱. اسناد ابرازی جعلی باشند و جعلیت آن پس از صدور رأی ثابت شود

اگر یکی از طرفین دعوا برای اثبات ادعای خود سندی ارائه داده و رأی دادگاه بر اساس آن صادر شده، اما بعداً مشخص شود آن سند جعلی بوده (مثلاً با رأی قطعی دادگاه کیفری)، می‌توان اعاده دادرسی کرد.

جهت رزرو وقت مشاوره خود با وکلای ما با شماره های زیر تماس بگیرید :

121 61 61 0912

83 944 83 0912

2 230 230 0912

مثال: حکم به پرداخت بدهی بر اساس چک جعلی صادر شده باشد.

۲. بعد از صدور حکم، اسناد یا دلایلی به دست آید که دلیل حقانیت متقاضی باشد

اگر سند جدید و مؤثری که در زمان دادرسی در اختیار نبوده یا امکان ارائه آن نبوده، بعداً کشف شود و این سند بتواند در نتیجه دعوا تأثیرگذار باشد، می‌توان اعاده دادرسی خواست.

مثال: بعد از صدور رأی، یک قرارداد مکتوب و رسمی که مالکیت را اثبات می‌کند، پیدا شود.

۳. رأی دادگاه بر اثر حیله و تقلب یکی از طرفین صادر شده باشد

اگر رأی بر پایه فریب، حیله یا تقلب طرف مقابل صادر شده باشد (مثلاً مخفی کردن اسناد، جعل شرایط، ارائه اطلاعات غلط)، می‌توان درخواست اعاده داد.

مثال: یکی از طرفین با پنهان کردن اسناد مهم، دادگاه را فریب داده و حکم گرفته باشد.

۴. موضوع حکم، موضوعی باشد که قبلاً بین همان طرفین رسیدگی و حکم قطعی صادر شده باشد

اگر دادگاه درباره موضوعی رأی صادر کرده که قبلاً بین همان اشخاص رسیدگی شده و رأی قطعی وجود داشته، صدور رأی دوم اشتباه است و می‌توان اعاده دادرسی کرد.

مثال: دو بار برای یک قطعه زمین با همان خواهان و خوانده، حکم مالکیت صادر شود.

۵. حکم صادره با حکم قطعی دیگر درباره همان موضوع و طرفین، متضاد باشد

اگر دو حکم قطعی درباره یک موضوع و طرف‌های مشترک وجود داشته باشد که یکدیگر را نقض کنند، می‌توان برای یکی از آن‌ها اعاده دادرسی خواست.

مثال: در یک حکم شخصی مالک شناخته شده و در حکم قطعی دیگر، همان شخص مالک شناخته نشده.

۶. قاضی در صدور حکم مرتکب اشتباه شده باشد که در ماهیت دعوا مؤثر باشد

اگر اشتباه فاحش و مؤثری از سوی قاضی در تشخیص موضوع، قانون یا استناد به دلایل رخ داده باشد، می‌توان اعاده دادرسی خواست.

مثال: قاضی قانون نادرستی را به پرونده تطبیق داده و حکم بر خلاف قانون داده باشد.

۷. رأی صادره مخالف صریح قانون باشد

اگر رأی به‌گونه‌ای باشد که به‌وضوح و بدون تفسیر، برخلاف نص صریح قانون باشد، می‌توان برای اصلاح آن اعاده دادرسی کرد.

مثال: دادگاه حکمی صادر کند که برخلاف یک ماده واضح قانونی باشد (مثلاً سهم‌الارث را خلاف قانون تقسیم کرده باشد).

اعاده دادرسی فقط در صورتی پذیرفته می‌شود که یکی از این هفت جهت مشخص و قانونی به‌درستی و با مدارک معتبر ثابت شود. صرف نارضایتی یا ادعای کلی، جهت قانونی محسوب نمی‌شود.

مراحل اعاده دادرسی حقوقی در ایران یک روند مشخص، قانونی و نسبتاً پیچیده دارد؛ چون اعاده دادرسی یک طریق فوق‌العاده اعتراض به آرای قطعی دادگاه‌ها است. در ادامه، این مراحل را به‌صورت گام‌به‌گام و با زبان ساده برایت توضیح می‌دهم:

مراحل اعاده دادرسی حقوقی

مرحله ۱: بررسی شرایط و احراز جهات قانونی

• ابتدا بررسی می‌کنی که آیا یکی از جهات هفت‌گانه اعاده دادرسی (ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی) در پرونده‌ات وجود دارد یا نه.

• باید دلایل، اسناد یا رأی جدیدی داشته باشی که نشان دهد رأی صادره اشتباه است یا شرایط اعاده دادرسی فراهم شده است.

مرحله ۲: تهیه دادخواست اعاده دادرسی

• باید یک دادخواست رسمی اعاده دادرسی تنظیم کنی.

• دادخواست باید شامل باشد:

  • مشخصات طرفین

  • مشخصات رأی قطعی مورد اعتراض

  • جهت قانونی اعاده دادرسی

  • شرح ماجرا و دلایل مستند

  • درخواست رسیدگی مجدد

مرحله ۳: ضمیمه کردن مدارک لازم

به دادخواست خود این مدارک را پیوست می‌کنی:

• تصویر رأی قطعی مورد اعتراض

• مدارک هویتی (کارت ملی و شناسنامه)

• سند یا دلیل جدید (مثلاً سند کشف‌شده، رأی اثبات جعل،…)

• رسید پرداخت هزینه دادرسی

• وکالت‌نامه (در صورت اقدام از سوی وکیل)

مرحله ۴: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

• دادخواست خود را از طریق دفتر خدمات قضایی ثبت و ارسال می‌کنی.

• دادخواست باید به دادگاهی که رأی قطعی را صادر کرده یا مرجع تجدیدنظر مربوطه تقدیم شود.

مرحله ۵: بررسی شکلی و ماهوی دادخواست

• دادگاه ابتدا بررسی شکلی می‌کند:

  • آیا دادخواست صحیح تنظیم شده؟

  • آیا مهلت رعایت شده؟

  • آیا مدارک کامل هستند؟

• سپس وارد بررسی ماهوی می‌شود:

  • آیا دلیل ارائه‌شده از نظر قانونی و اثباتی قابل قبول است؟

  • آیا یکی از جهات ماده ۴۲۶ محقق شده است یا نه؟

مرحله ۶: صدور قرار قبولی یا رد اعاده دادرسی

• اگر دادگاه دلایل را کافی بداند، قرار قبولی اعاده دادرسی صادر کرده و رسیدگی مجدد به پرونده آغاز می‌شود.

• اگر دادگاه دلایل را ناکافی یا خارج از موارد قانونی بداند، قرار رد اعاده دادرسی صادر می‌کند.

مرحله ۷: رسیدگی مجدد و صدور رأی جدید

• در صورت پذیرش اعاده دادرسی، دادگاه پرونده را مجدداً بررسی می‌کند و رأی جدید صادر می‌کند.

• این رأی ممکن است:

  • تأیید رأی قبلی باشد، یا

  • رأی قبلی را نقض و حکم جدید صادر کند.

اعاده دادرسی فقط یک‌بار و تنها در صورت وجود دلایل و مستندات قوی امکان‌پذیر است.
درخواست‌های ضعیف یا بدون انطباق با قانون، معمولاً رد می‌شوند.

آدرس ما : تهران _ خیابان انقلاب _ نرسیده به میدان فردوسی _ کوچه نیائی _ پلاک 7/1 _ دفتر وکالت

مسیر از راه حمل و نقل عمومی : شما با استفاده از ایستگاه مترو ی فردوسی میتوانید آسان تر به دفتر وکالت ما تشریف بیاورید   

« با تشکر از وقتی که برای مطالعه این مطلب قرار دادید، شما می توانید با استفاده از قسمت نظرات سوالات حقوقی خود را مطرح کنید تا ما در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگو شما باشیم ».